|
Русско-карачаевобалкаро-татарский словарь
1938 слов
(Переработано из: http://salpagarov.narod.ru/kultura/sozle/contRAT.htm )
Переход: А Б В Г Д И К Л М О П Р С Т У Х Ц Ш Щ Э Ю Я
| Русский |
Карачаево-Балкарский |
Татарский |
А |
| автомобиль (легково й) | дженгил автомобиль/мешна | *җиңел (джинге л) *автомобил ь, *машина |
| авторитет | авторите т, хурме т, сый | *авторите т, абру й, *дәрәҗ ә, *кадер; *танылга н, *ышаныч казанган |
| ага | х о, ыхы | әйе (эй е) |
| аккуратно | ари у, тю з, дамлы | пөхт ә, *төгә л, (тёге л) вакытында |
| активный | акти в, тир и, ишлекл и, | *акти в, *эшлекле |
| алфавит | элибл е, алифб а, алфабет | *әлифба |
| американский | америка | *америка |
| апельсин | апельсин | әфлисун (эфлису н) |
Б |
| бабушка | ынн а, къарт ана | *әб и, (эб и) дәү *әни (дэю эн и) |
| бегат ь, бежать | чабар-гъа | йөгер-ергә (йёгерерг е) |
| беда | къыйынлык ъ, | бәл а, каз а, бәхетсезлек |
| бедный | джарл ы, факъыра | *ярл ы, *фәкыйрь (фэкыйр ь) |
| без I | --дан башха | -дән башка* |
| без II | -- сы з, сиз (напр. баш-сы з) | -сыз*, -сез* |
| белый | акъ | *ак |
| берег | джагъа ("высокий берег"- джа р) | *я р, *су буе |
| беречь | сакъларгъа | *сакла-рга |
| беседа | ушак ъ, сё з, | әңгәмә |
| беседовать | ушакъ/лахор этер-г е, сёлеш-ирге | *сөйләш-ергә (сёлэшерг э) |
| беспокоиться | тынгысыз/къайгъылы болур-гъа | борчыл-ырга |
| библиотека | китабхане/библиотека | *китапханә |
| билет | билет | *билет |
| бить | ур-ургъ а, берирг е, тюйерге | *бәр-ергә(бэрерг э), *суг-арг а, *кыйна-рга |
| биться | сугъушургъ а, уруш/сермешиу этерге | *сугыш-ырг а, кыйнаш-ырга |
| благодарить | рахмат/разы болургъа/этерге | *рәхмәт әйт-ергә |
| благодарность | рахма т, разылыкъ | *рәхмәт |
| благодаря | себеби бл а, ючю н, | *аркасында |
| благородный | намыслы | *намуслы |
| бледный | агъаргъа н, ак ъ, саз | *агарынган |
| блестеть | джылтыраргъа | *ялтыра-рга |
| блестящий | джылтырауукъ(cıltırawu q) | *ялтыравыклы (yaltırawıqlı) |
| ближе | джууук ъ, берлакъ | якынрак |
| ближний | джууукълу | якы н, бирге |
| близкий | 1.къысха 2.джуукъ 3. джуукъла | якын |
| близко | 1.иг и, къысха (о родств.) | якында |
| бог | Алла h, (в язычестве Тейри(Тенгр и), Къудай (Худа й) ) | *алл а, *хода й, ход а, т*әңре (тэнгр е), *хак |
| богатство | байлык ъ, мюлк | *байлы к, муллык |
| богатый | бай | *бай |
| бодрый | тир и, кефли | шат күңелл е, *әртле (дэртл е) |
| боевой | 1.къазауа т, уруш 2.джиги т, ётгюр | хәрби |
| боец | аскерч и, урушч у, | *сугышчы |
| бой | къазауа т, сермеши у, уру ш, | *сугыш |
| бок | джан (джан ы) | *я н, як |
| более | --рак ъ, -- рекъ (напрм. "более крупный"-уллу-рак ъ) | зурра к, чагыштырмача |
| болезнь | ауруу (awru w) | *авыру |
| болеть | аурургъa (awrurğ a) | *авыр-ырг а, сызла-рга |
| болото | мырды | *са з, сазлык |
| боль | ауру у, ачыу (аçı w) | *авырт у, сызлау |
| больница | больниц а, хастана | *хастаханә |
| больно | аурутурч а, ачытырча | *авырта |
| больной | ауругъан | *авыру |
| больше | уллурак ъ, кёбюрек | зуррак |
| большинство | кёбю (кёбюс ю) | *күпчелек (кюпчеле к) |
| большой | уллу | зур |
| бороться | тутуш-ургъ а, кюреш-ирге | *көрәш-ергә (кёрэшерг е) |
| борьба | кюреш, тутуш | *көрәш (кёрэ ш) |
| ботинки | чуру к, аякъ къа б, ботинкала | *ботинка |
| бояться | къокъургъа | *курк-ырга |
| брат | къарнаш | *абы й, эне |
| брать | ал-ыргъа | *ал-ырга |
| бровь | къаш | *каш |
| бродить | айлан-ыргъа | йөр-ергә (йёрерг е) |
| бросат ь, бросить | ат-аргъ а, къо-яргъа | *ташла-рга |
| броситься | атылыргъ а, секирирге | *ташлан-ырга |
| будто | уша ш, кибик | гү я, әйтерсең |
| будущий | келли к, боллук ъ, экинчи | *киләчәк (килэчэ к) |
| буква | хариф | *хәреф (хэри ф) |
| бумага | къагъыт | кәгазь |
| бумажный | къагъыт (къагъытл ы), мамукъ(л у) | кәгазь |
| бурный | 1.къаты 2.боркъулдагъан 3. боранлы | давыллы |
| бутылка | шыша | *шешә (шеш э) |
| бывать | болургъа | *бул-ырга |
| бывший | болгъан | *булган |
| было | -гъа н, -гъен | *...-ган(...-ка н) иде( м, ң) |
| бык/бычий | ёгюз | *үгез (юге з) |
| быстрый | тер к, дженгил | тиз |
| быт | болу м, турму ш, юй джашау | *көнкүреш(кёнкюре ш), *тормыш |
| быть | бол-ургъа | *бул-ырга |
В |
| в предлог | 1.ичинд е, ичине | 1. *эчен ә, эчендә 2. *булып; 3. итеп |
| важно | магъаналы | кәпрәеп әһәмиятле |
| важный | магъана | мөһи м, әһәмиятле |
| вверх | ёрг е, башына | *өскә (ёск э) |
| вдоль | узунуна | буенч а, буйлап |
| вдруг | 1.билмей тургъанына 2, бирден | кинәт |
| ведь | да | би т, и ч, лабаса |
| везде | хар къайда | һәркайда* (хэр къайд а) |
| везти | алыб бар-ыргъа | алып* бар-ырга* |
| век | ёмю р, джюз джыллыкъ | гасыр |
| велеть | буйур-ургъа | куш-арга |
| великий | улл у, мийик/бийик | *бөек (бёйе к) |
| вера | ийна м, има н, ("надежда"-ышаны у) | *ышану |
| веревка | джыджым | *бау |
| верить | ийнаныргъа | *ышан-ырг а, инан-ырга |
| верно | тю з, туура | *турылыклы дөрес |
| вернуться | къайтыргъа | *кайт-ырга |
| верный | тюз | *турылыклы |
| верх | баш ы, тёпп е, | түбә (тюб э) |
| верхний I | баш ы, огъаргъы | *өске (ёск е), *югарыгы |
| верхний II | тышы ( напр. о одежд е), тыш | *тышкы |
| верховой | 1.атлы (о всадник е) 2.минген ( о лошад и) | *атланып йөри *торган |
| весело | джарык ъ, кууанчл ы, кюлюб | *күңелле (кюнгел е) |
| весенний | джазгъы | *язгы |
| весна | джаз | *яз |
| весной | джазда (джазгъы н), джаз кюн | *язы н, яз көне(кён е) |
| весть | джангылык ъ, хапар | *хәбәр (хэбэ р) |
| весь | бютю н, бары | *бөтен (бёте н) |
| весьма | бек | *би к, шактый |
| ветвь | бутак | *бота к, тармак |
| ветер | джел | *жил |
| ветка | бутакъчыкъ | *бота к, тармак |
| вечер | ингир ("поздно"-ке ч) | *кич |
| вечерний | ингирги | *кичке |
| вечером | ингирде | *киче н, кич белән |
| вещь | зат | әйбе р, нәрсә |
| взволнованный | толкъунлагъан ( о вод е), къайгъыргъа н, къозгалгъа н, сескекли ( о человек е) | *дулкынланган |
| взгляд | къара м, къара у, | *(кү з) *караш( ы) |
| взглянуть | къараргъа | *кара-рг а, күз сал-ырга |
| вздохнуть | 1.солургъа 2. ахсыныргъа | *сула-рга |
| вздрогнуть | илгенирге | *сискәнеп кит-әргә |
| взрослый | улл у, акъыл-балыкъ болгъа н, джетген | *ол ы, *дә ү, буйга җиткән |
| взятый | алынган | *алынган |
| взять | алыргъа | *ал-ырг а, тот-арг а, кулга *ал-ырга |
| взяться | тутаргъа | *тотын-ырга |
| вид | тюрсю н, къарам ы, кёрюнюш ю, кёз туурад а, хал | *күренеш (кюрене ш) |
| видать | кёрюрг е, (испытыват ь) чегерге | *күрәсең |
| видеть | кёрюрге | *күр-ергә |
| видимо | 1.кёзкёр е, 2.болур | *күрәсең |
| виднеться | кёрюн-юрге | *күрен-ергә |
| видно | кёрюнеди | күрен ә, * күрәсең* |
| видный | кёрюнген(кёрюнекл и),айтылгъан | күренекле* |
| виноватый | терс | гаепле |
| висеть | салыныргъ а, асылыргъа | асылынып* тор-ырга* |
| вкус | 1.таты м, таты у, 2.хал | тә м, таты м, * зәвык |
| вкусный | татымл ы, татл ы, татыулу | тәмле |
| власть | власт ь, хекимиет | власт ь, хакимле к, хакимият* |
| влияние | сы й, къолдан кели у, айтханнга къаратыу | йогынты |
| вместе | бирге | бергә* |
| вмешаться | къатыышыргъ а, къошулургъ а, тыгъылыргъа | тыгыл-ырга* |
| вначале | аллынд а, алгъ а, башынд а, башда | башта* |
| внезапно | эрла й, тер к, эсде-бусда болмагъанлай | кинәт |
| внести | кийирирге | керт-ергә* |
| вниз | тю б, арт ы, эниш | аска |
| внизу | тюбюнд е, энишгеде | аст а, астынд а, түбәндә* |
| внимание | эс ийи у, ихтибар | дикъкат ь, игътибар |
| внимательный | эсл и, джан аурутхан | дикъкатьл е, игътибарлы |
| вновь | джангыдан | яңадан* |
| внутренний | ичги | эчке* |
| вовсе | чыр т, бютюнле й, бир да | бөтенлә й, * һич т ә, бер дә |
| вода | суу (su w) | су* |
| водить | элт-ирг е, джюрют-юрге | йөрт-ергә* |
| воевать | сугъушургъ а, сермеширг е, къазауат етерге | сугыш-ырга* |
| военный | аске р, къазауат | гаскәр и, хәрби |
| вожатый | вожатый, (проводник-джол уст а) | җитәкч е, вожатый |
| возвратиться | къайытыргъа | кайт-ырга* |
| возвращать | къайтарыргъа | кире кайтар-ырга* |
| воздух | хауа | һава* |
| воздушный | хауа (haw a) | һава* |
| возиться | тёншюб турургъ а, ойнаргъа (с ребёнко м) | азаплан-ырга* |
| возле | джанынд а, къатында | янында* |
| возможно | болур | мөмкин кадә р, бәлки |
| возможность | ама л, мадар | мөмкинлек |
| возможный | (мада р) болургъа болур | мөмкин |
| возникнуть | чыгъаргъа | килеп* чыг-арга* |
| возразит ь, возражат ь | къаршчы айтыргъ а, огъай дерге | каршы* әйт-ергә* |
| возраст | джы л, заман | яшь |
| воин | аскерч и, сермешч и, къазауатч ы, | сугышчы* |
| война | къазауа т, серме ш, уру ш, сугъыш | сугыш* |
| войско | аске р, | гаскәр* |
| войти | кирирге | кер-ергә* |
| вокруг | тёгерекд е, тёресинде (тёред е) | тирә-юньд ә, тирәсендә* |
| волна | толкъун | дулкын* |
| волновать | толкъунларгъ а, чайкъаргъа | дулкынландыр-ырга* |
| волноваться | 1.(мор е) чайкъалыргъ а, толкъунларгъа 2.(челове к) къайгъырыргъ а, тынгысыз болургъа | дулкынлан-ырга* |
| волос | ча ч, тю к, къыл | чәч* |
| воля | 1.басы м, тёзюм 2.излеу 3.эркинли к, азатлыкъ 4, талпыу | ихтыяр |
| вон | кери ке т, кери бо л, къора | ки т, әнә |
| вообще | къачан д а, хаман д а, бютеулей | гомумән |
| вопрос | соруу | сорау* |
| вопросительный | соруулу | сорау* |
| ворота | 1.барат а, капы(къабак ъ) 2.(одежд ы) джагъа | капка* |
| ворчать | гъырылдаргъ а, мурулдаргъа | ырылда-рга*, мыгырда-рга |
| воскликнуть | къычырыб джиберирге | ди-яргә*, кычкырып* җибәр-ергә* |
| воскресенье | ыйых кюн (день недел и) | якшәмбе |
| воспитание | 1.юретиу 2.ишленмеклик | тәрбия |
| воспитанник | ишленге н, воспитанник | тәрбияләнүче |
| воспитанный | ишленген | тәрбиял е, тәрбияләнгән |
| воспитывать | юретирг е, ёсдюрюрге | тәрбиялә-ргә |
| воспоминание | эсге тюшюрюу | искә* төшерү*, хатирә |
| восток | кюн туугъ у, кюн чыгъы ш, шарк | шәрык*, көнчыгыш* |
| восторг | сейирсиниу | зур шатлык |
| восьмой | сегизинчи | сигезенче* |
| вот | ма | мен ә, әнә |
| впервые | биринчи кере | беренче* тапкыр* |
| впереди | алда | алда* |
| впечатление | кёлге тюшюу/келиу | тәэси р, йогынты |
| вполне | тол у, кемсиз | тулысынча* |
| впрочем | амм а, алай болсада | ләки н, гәрчә |
| враг | душма н, джау | дошман* |
| врач | вра ч, дохтур | табиб |
| время | зама н, кёзю у, сагъат | вакыт |
| вроде | уша ш, кибик | шикелл е, кебек |
| все | бютю н, бары | бөтен*, барлык*, барча* |
| всегда | хар заман | һәрвакыт |
| всего | барыс ы, бютеулей | барысы* |
| всемирный | бютюн/бютеу дунья | бөтендөнья* |
| все-таки | алай болса да | шулай да |
| вскоре | къысх а, биразда н, терк | тиздән |
| вскочить | секириб турургъа/минерг е, | сикереп* мен-әргә* |
| вслед | ызында н, артындан | артыннан* |
| вслух | тышындан | кычкырып* |
| вспомнит ь, вспоминать | эсге тюшюрюрг е, | искә* төшер-ергә*, хәтергә төшер-ергә* |
| вспыхнуть | къабыныргъ а, джанаргъа | кабын-ырга* |
| встать | турургъа | тор-ырга* |
| встретит ь, встречать | тюбеширг е, тюберге | очрат-ырга |
| встретиться | тюбеширге | очраш-ырга |
| встреча | тюбеши у, джолугъу у, тюбеу | очрашу |
| встречаться | тюбеширг е, тюберге | очраш-ырга |
| вступить | кирирг е, басаргъа | кер-ергә*, бас-арга* |
| всюду | хар къайда | һәркайда* |
| всякий | хар ки м, хар бири | һәрбер* |
| второй | экинчи | икенче* |
| вход | кири у, кири м, | керү* |
| входной | кирир | керә* торган*, керү* |
| вчера | тюнене | кичә* |
| выбежать | (чабы б, къачы б) чыгъаргъа | йөгереп чыг-арга* |
| выбират ь, выбрать | сайларгъа | сайла-рга* |
| выбор | сайлау (сайла м) | сайлау* |
| выборы | сайлаула (сайламл а) | сайлаулар* |
| вывести | чыгъарыргъа | чыгар-ырга* |
| выглядеть | кёрюнюрге | күрен-ергә* |
| выдат ь, выдавать | берирге | бир-ергә* |
| выделить | айырыргъа | аер-ырга* |
| выдержать | чыдаргъа | чыда-рга* |
| выехать | чыгъаргъ а, чыгъыб кетерге | чыгып* кит-әргә* |
| вызов | чакъыры у, чакъырым | чакыру* |
| вызыват ь, вызвать | чакъырыргъа | чакырып* чыгар-ырга* |
| выйти | чыгъаргъа | чыгып* кит-әргә* |
| вылезти | чыгъаргъа | чыг-арга* |
| вынести | алыб/кётюрюб чыгъаргъа | чыгар-ырга*, алып чыг-арга* |
| вынуть | алыргъ а, чыгъарыргъа | ал-ырга*, чыгар-ырга* |
| выпить | ичерге | эч-әргә* |
| выполнение | эти у, тындырыу | үтәү* |
| выполненный | этилге н, тындырылгъа н, битген | үтәлгән* |
| выполнит ь, выполнять | этерг е, толтурургъа | үтә-ргә* |
| выпуск | чыгъары у, ийи у, джибериу | чыгарылыш* |
| выпускать | чыгъарыргъ а, ийиерге | чыгар-ырга* |
| выпускной | чыгъарылгъан | чыгарылыш*, чыгара* торган* |
| выпустить | джиберирг е, чыгъарыргъ а, | чыгар-ырга*, җибәр-ергә* |
| выражать | айтыргъ а, кёргюзтюрге | әйт-ергә*, белдер-ергә* |
| выражение | 1.айты м, айты у, 2.сёз 3.ангылатыу | әйтем*, тәгъби р, гыйбарә |
| вырасти | ёсдюрюг е, | үсеп* чыг-арга*, үсеп* җит-әргә* |
| вырваться | 1.ычхыныргъа 2.алгъа чыгъаргъа | алга* чыг-арга*, ычкын-ырга* |
| выскочить | секирирг е, чартларгъ а, чартларгъа... | сикереп* чыгып *кит-әргә* |
| высокий | мийик/бийи к, узун | биек*, озын* |
| высоко | огъар ы, бийик/мийик | югары*, биек* |
| высосать | эмерг е, | суырып* бетер-ергә* |
| высота | мийиклик/бийиклик | биеклек*, югарылык* |
| выставка | кёрмю ч, кёргюзм е, кёзтюрме | күргәзмә* |
| выступить | чыгъаргъ а, | чыг-арга*, чыгып* бас-арга* |
| выступление | чыгъы у, сёлешиу | чыгу*, чыгып* китү*, чыгыш* |
| вытащить | чыгъарыргъ а, алаб/тартыб чыгъарыргъа | алып* чыг-арга*, тартып* чыгар-ырга* |
| выучить | юренирг е, азбар этерге | өйрән-ергә*, ятла-рга* |
| выход | чыгъыу/чыгъым/чыгъыш | чыгу*, чыгыш* |
| выходить | чыгъаргъа | тәрбияләп үстер-ергә |
| выше | ёрг е, огъары | югары*, югарырак*, югарыда* |
Г |
| газета | газет | газет*, гәзит |
| герой | баты р, джиги т, тулпар | геро й, батыр*, каһарман |
| гигантский | улл у, мазаллы | гадәттән тыш зур |
| глава I | башл ы, башч ы, | башлык* |
| глава II | баш ы, бёлек/кесек(в лит.) | бүлек* |
| главный | маганал ы, баш | төп*, иң* мөһим |
| глагол | этим | фигыль |
| глаз | кёз | күз* |
| глубина | теренлик | тирәнлек* |
| глубоко | тере н, | тирән*, тирәндә* |
| глупый | тел и, джартыба ш, | ахмак |
| глухой | сангырау | чукрак* |
| глядеть | къараргъа | кара-рга (къараргъ а) * |
| говорить | айтыргъ а, сёлеширге | сөйләш-ергә* |
| год | джыл | ел* |
| годный | джараулу | яраклы* |
| годовщина | джыллыкъ | еллык* |
| голова | баш | баш* |
| голос | ауаз/таууш (awaz/tawuş) | тавыш* |
| голубой | кёгала | зәңгәр |
| голубь | кёгюрчюн | күгәрчен* |
| голый | къымж а, джалангач | ялангач* |
| гора | тау (ta w) | тау* |
| гораздо | кё б, бир тала й, иги танг | кү п, *
күпкә*, шактый |
| гордость | 1.ёхтемли к, махтау 2.бёгек | горурлык |
| гордый | ёхте м, бёге к, чёрчек | горур |
| горе | 1.бушуу 2.къайгъ ы, къыйынлыкъ | кайгы* |
| гореть | джанаргъа | ян-арга* |
| горизонт | горизонт | офык |
| горло | тамакъ | тамак*, бугаз |
| горный | тау | тау* |
| город | шахар | шәһәр* |
| горячо | 1.исс и, къайна р, 2(пылк о) джюрек бла | кыз у, * кайнар* |
| господин | 1.джюйюсхан 2.(хозяи н) ийе | әфәнде |
| гостиница | къонакхана | кунакханә* |
| гость | къонакъ | кунак* |
| государственный | къра л, государство | дәүләт* |
| государство | къра л, девлет | дәүләт* |
| готовить | хазырларгъа | әзерлә-ргә |
| грамотный | окъуул у, къара билген | укый-яза* белүче* |
| граница | чек | чик* |
| грубый | дюрге н, тарбиясы з, ишленмеген | тупа с, дорф а, тәрбиясез |
| грудь I | кёкюре к, тёш | күкрәк*, түш* |
| грудь II | эмчек | имчәк* |
| груз | джюк | йөк* |
| грустный | салкъы н, мыдах | күңелсе з, яманс у, боек |
| грязь I | батмак ъ, балчыкъ | пычра к, баткак |
| грязь II | кир | кер* |
| губа | эрин | ирен* |
| гулять | 1.(прогулк а) айланыргъа 2. (весель е) кёз ачаргъа | йөр-ергә* |
| густой | къалын | куе |
Д |
| да | х о, хау | әйе |
| дават ь, дать | берирге | бир-ергә* |
| давно | эртд е, алгъы н, кёбден бери | күптән* |
| даже | та б, да | хәтта |
| далее | сор а, андан ары (аннар ы) | аннары* |
| далеко | узакъ | ерак |
| дальше | узагъыракъ | ераграк |
| данный | берилген | бирелгә н, бу |
| дверь | эшик | ишек* |
| двигаться | барыргъ а, къымылдаргъа | бар-ырга*, хәрәкәт ит-әргә* |
| движение | къымылдау | хәрәкәт |
| двор | арба з, эшик аллы | ишек алды* |
| дворец | къала | сарай* |
| девочка | къыз | кыз (бал а) * |
| дед | къарт ат а, баб а, агка | бабай* |
| дежурить | сакълаул (къарау л) болургъа | дежур тор-ырга* |
| дежурный | сакълауу л, гёзетчи | дежур торуч ы, кизү |
| действие | и ш, джара у, этимлери | хәрәкәт |
| действительный | джюрюге н, керти | чы н, хокукый |
| действовать | этерг е, ишлерг е, бардырыргъа | эш ит-әргә |
| делать | ишлерге | эшлә-ргә |
| деление | бёлю у, бёлюнюу | бүлү |
| дело | иш | эш |
| деньги | ачха | акча* |
| деревня | эл | авыл* |
| дерево | тере к, | агач* |
| держать | тутаргъа | тот-арга* |
| деталь | кере к, деталь | аерым яклары |
| дети | балал а, сабийле | балалар* |
| детство | сабийлик | балачак* |
| дисциплина | низа м, джорукъ | тәрти п, фән |
| длина | узунлукъ | озынлык*, буй* |
| длинный | узун | озын* |
| дневник | дефте р, кюнлюк дефтер | көндәлек |
| днем | кюндюз | көндез* |
| дно | тю б, тюбю | төп* |
| I до | чакъл ы, дери | ....-г а,...-га кадә р,...-га чаклы |
| добавить | къошаргъа | өстә-ргә |
| добиться | джетерг е, табаргъа | иреш-ергә* |
| добрый | иг и, ашх ы, чомар т, халал | яхшы*, игелекле* |
| доверие | ышаныу | ышану*, ышаныч* |
| долго | кё б, узун/узакъгъа дери | озак* |
| дом | юй | йорт*, өй* |
| доска | къанга | такта* |
| дочь | къыз | кыз* |
| древний | бурунгу | борынгы* |
| дробь | чечм е, (в мат.-дроб ь) | вакланма |
| дрова | отун | утын* |
| друг | нёге р, шох | дус* |
| дружба | шохлук ъ, тенглик | дуслык* |
| думать | сагъышланыргъа | уйла-рга* |
| дурак | тели | юлә р, тиле* |
| дуть | урургъ а, юрюрг е, кёбдюрюрг е, | ис-әргә |
| душа | джан | җан*, рух |
| дым | тютюн | төтен* |
| дышать | солургъа | сулыш* ал-ырга* |
| дядя | атакъарна ш, анакъарнаш | абый |
З |
| за I | (где?)артынд а, къатынд а, тышынд а, юсюнде: (куда? без аффикса "н"= артын а, къатына ит д), (д о) къалыб | артына |
| за II | (на расстояни и) узакълыкъд а, артында н, ызындан итд | артында |
| заболеть | аурургъа | авыр-ырга |
| забор | буру у, (каменный ~)хуна | койма |
| забота | къайгъыры у, джан аурутуу | кайгырту |
| заботливый | къайгъырыуч у, кереклисине къараучу | кайгыртучан |
| забрать | алыргъа | ал-ырга |
| забыть | унутургъа | оныт-ырга |
| завести | алыб кетерг е, алыргъ а, къураргъа | алып кер-ергә |
| завидовать | сукъланыргъ а, зарланыргъа | көнләш-ергә |
| зависеть | 1.бойсунургъа 2.къолда/кёре болургъа | бәйле бул-ырга |
| завоевать | къазауат этиб/джаулаб/сермешиб алыргъ а, кючлерге | яулап (сугышы п) ал-ырга |
| завтра | тамбл а, эртден бла | иртәгә |
| завтрак | эртден аш | иртәнге аш |
| завтрашний | тамблагъы | иртәгәге |
| заглядывать | (смотрет ь) къараргъ а, къараб къояргъа (зайт и) кире/къайта кетерге | караштыр-ырга |
| заговорить | сёлешиб башларгъ а, итд | сөйли башла-рга |
| загонять | 1.къууб/сюрюб кетерге/кийрирг е, 2, (вбит ь) уруб кийириг е, 3.(продат ь) сатыб джиберирге 4.(замучит ь) онгсуз этерг е, арытыргъа | куып керт-ергә |
| загораться | кюнде кюйерге | яна башла-рга |
| задание | и ш, джумуш | бирем |
| задать | 1.берирг е, 2. салыргъа | бир-ергә |
| задача | бор ч, мурат | мәсьәл ә, бурыч |
| задний | арт ы, артындагъ ы, озгъа н, | артк ы, узган |
| задуматься | ойларгъ а, сагъышланыргъа | уйлан-ырга |
| задумчиво | ойлашы б, сагъышланыб | уйланы п, уйчан |
| зажечь | 1.къабызыргъ а, джандырыргъ а, къабындырыргъ а, 2.(воодушевит ь) учундурургъ а, къызындырыргъа | кабыз-ырга |
| зайти | кирирге | кер-ергә |
| зайчик | къоянчык ъ, къоянккъа й, къоянкай | куянка й, куянчык |
| заканчивать | битдирирг е, бошаргъа | бетер-ергә |
| заключение | 1.(тюрьм а) тутмак ъ, тюрмеге тюшюу 2.(выво д) ойу м, о й, айтханы 3.(догово р) бегити у, эти у, салыу | йомга к, ябу |
| закон | джорук ъ, адет | зако н, канун |
| законный | адет (л и), джорукъ(л у) | законлы |
| закончиться | бошалыргъ а, тамамланыргъ а, битерге | тәмамлан-ырга |
| закончить | битдирирг е, бошаргъ а, аягъына чыгъаргъа | бетер-ергә |
| закричать | къычырыб джиберирг е, къычырыргъ а, хахай этерге | кычкырып җибәр-ергә |
| закрытый | джабыкъ | ябык |
| закрыть | джабаргъа | яб-арга |
| закурить | тютюн ичерг е, тютюн тарта башларгъа | тарта башла-рга |
| заменить | ауушдурургъ а, алмашдырыргъа | алмаштыр-ырга |
| заместитель | орунбаса р, заместитель | урынбасар |
| заметный | кёрюнгеб тургъа н, танылгъа н, кёрюнген | күренеп тора торган |
| замечательный | алама т, тамаш а, сейи р, гюзел ь, бек иги | гүзәл |
| замечат ь, заметить | эслерг е, кёрюб къояргъа/алыргъ а, сезерге | күреп ал-ырг а, игътибар ит-әргә |
| замолчать | тынгылыргъ а, тохтаргъ а, шум болургъа | тын-арга |
| занавес | джабыу | пәрдә |
| занимать | 1.(деньг и) борчха алыргъ а, 2.(завоеват ь) кючлерге 3.(пос т) тутаргъа 4.(развлеч ь) джубатыргъ а, сёз нёгер болуршгъа | бурычка ал-ырга |
| заниматься | ишлерг е, кюреширг е, окъургъа | шөгыльлән-ергә |
| занятие | дерс | дәрес |
| занятый | 1.бош тюйю л, бошамагъан 2.алынга н, кючленген | буш түгел |
| западный | кюнбаты ш, кюнбаты | көнбатыш(таг ы) |
| запах | ийис | ис |
| запеть | джырларгъ а, джырлаб башларгъа | җырлый башла-рга |
| записать | джазаргъ а, джазыб алыргъа | язып ал-ырга |
| записка | джазм а, джазы у, записк а, къагъытчыкъ | язу |
| запомнить | эсде къалдырыргъа/тутаргъа | истә калдыр-ырга |
| заранее | алда н, алгъ а, эртдеде н, эртде | алдан |
| заседание | олтуру м, олтуру ш, олтуруу | утырыш |
| заслуженный | 1.тыйыншл ы, керт и, тюз 2, этгенине кёре | атказанган |
| засмеяться | кюлюрг е, кюлюб джиберирге | көлеп җибәр-ергә |
| заставить | 1.этдирирг е, къысаргъ а, къоймазгъа 2, (что-т о) тизерг е, толтурургъа | мәҗбур ит-әргә |
| застать | тутаргъ а, табаргъ а, юсюне барыргъа | туры китер-ергә |
| затем | андан сора | аннан соң |
| зато | амм а, алай болса да | аның каравы |
| затылок | джелке ( баш арт ы) | баш арты |
| захватить | 1.алыргъ а,,сермеб/сыйырыб тутаргъ а, 2. (с собо й) биргенге алыргъа 3.хорларгъ а, кючлерге 4. джетерге | ал-ырга |
| зачем | не ючюн | ни өче н, ник |
| зачитаться | унутуб/учунуб/эси кетиб окъургъа | онытылып укы-рга |
| защита | 1.джакъла у, сакъла у, къоруу 2. джак ъ, джакълауч у, къорууч у, 3, ёкюл | якла у, саклау |
| защитить | 1.сакъларгъ а, джакъларгъа 2. ёкюл болургъа | сакла-рг а, якла-рга |
| заявить | билдириг е, айтыргъ а, хапар берирге | белдер-ергә |
| заявление | 1.билдири у, айтыу 2. тилек къагъыт | гариз а, белдерү |
| звание | чы н, звание | исем |
| звать | чакъырыргъа | чакыр-ырга; атарга |
| звезда | джулдуз | йолдыз |
| звездочка | джулдузчукъ | йолдызчык |
| звено | 1.(в цеп и) чы к, 2. (групп а) звено | боҗра |
| зверь | 1. (хищни к) джыртхыч 2. (животны е) джаныуа р, кийик | ерткыч |
| звонить | телефонлашыргъ а, зынгырдатыргъа | шалтырат-ырга |
| звонок | къонгурау | звоно к, кыңгырау |
| звук | таууш | аваз |
| звучать | таууш этерге | яңгыра-рга |
| здание | мекя м, юй | бин а, йорт |
| здесь | мунду/бунд а, мында/бынд а, былайда | монда |
| здорово | бек иг и, аламат | бик нык |
| здоровый | са у, саламат | са у, сәламәт |
| здоровье | саулукъ | саулы к, сәламәтлек |
| здравствовать | эсен болургъ а, сау-саламат болургъа | исән бул-ырга |
| зеленый | джашил | яшел |
| земля | джер | җир |
| земной | 1.дже р, 2.(почв а) топуракъ | җир |
| зеркало | кюзгю | көзге |
| зерно | 1, бюртюк 2, ашлыкъ | бөрте к, ашлык |
| зима | къыш | кыш |
| зимний | къышхы | кышкы |
| зимой | къышд а, къыш кюнде | кышы н, кыш көне |
| злой | огъурсу з, аман/джама н, бек оса л, ( о собак е) къайыр | усал |
| знак | белги | билге |
| знакомиться | танышыргъа | таныш-ырга |
| знакомый | таныш | таныш |
| знаменитый | белгил и, айтхылы | атаклы |
| знамя | байракъ | байрак |
| знание | билим | белем |
| золото | алтын | алтын |
| золотой | алтын | алтын |
| зритель | къарауч у, | тамашачы |
| зря | бо ш, алай бошун а, керексиз | юкка (гын а) |
| зуб | тиш | теш |
И |
| и | 1.э м, 2. д а, 3. бла | һә м, белән |
| ибо | нек десен г, ол себебли | чөнки |
| игра | ойун | уен |
| играть | ойнаргъа | уйна-рга |
| игрушка | ойунчакъ | уенчык |
| идти | барыргъа | бар-ырга |
| избрать | сайларгъа | сайла-рга |
| известно | 1.билгил и, керти 2, белгилид и, кертиди | билгеле |
| известный | белгил и, таныш, айтхылы | таны ш, билгеле |
| извинить | кечерг е, | гафу ит-әргә |
| издали | узакъда н, арлакъда н, арыракъдан | ерактан |
| из-за | 1, артындан 2, амалты н, сылтауу/себеби бла | артыннан |
| изменить | тюрлендирирг е, ёзгертирге | үзгәрт-ергә |
| измениться | ёзгерирг е, тюрленирге | үзгәр-ергә |
| из-под | т1.юбюнде н, тюб джанындан 2. (чего-т о) бошагъан | астыннан |
| изучать | юренирге | өйрән-ергә |
| или | неда | яки |
| иметь | ие болургъ а, бар болургъ а, болургъа | ия бул-ырга |
| иметься | бар болургъ а, болургъа | бул-ырга |
| имя | ат | исем |
| иначе | башхача | башкача |
| инициатива | башлангы ч, башламчылык ъ, учунуу | инициатив а, башлангыч |
| иногда | сан бир заманд а, бир бирде | кайчакт а, кайвакыт |
| иной | башх а, ёзге | бүтә н, башка |
| иностранный | тыш къраллы | чит (и л) |
| инструмент | кере к, иш кере к, инструмент | корал |
| интерес | къызыгъы у, къызыкъсыны у, интерес | кызыксыну |
| интересно | къызыкъл ы, интересл и, | кызыклы |
| интересный | сейи р, алама т, къызыкъл ы, (красивы й) сюйюмлю | кызыклы |
| искать | излерге | эзлә-ргә |
| искусственный | джасалгъа н, джасалма | ясалма |
| искусство | 1.искусство 2.( умени е) усталык ъ, чемерлик | сәнгать |
| использовать | файдаланыргъ а, хайырланыргъа | файдалан-ырга |
| испугаться | къоркъаргъа | курк-ырга |
| испытание | сына у, сына м, | сынау |
| исторический | тарих | тарихи |
| история | 1.тари х, история 2.(проишестви е) и ш, ойун | тарих |
| источник | 1, къара су у, чыкъгъан джер 2.чыкъгъан джер/суу | чишм ә, чыганак |
| исходный | башлангы ч, тебреген | башлангыч |
| исцарапать | тырнаргъа | тырнап бетер-ергә |
| исчезнуть | думп/тас болургъа | бет-әрг ә, юкка чыг-арга |
| итог | 1.(сумм а) бютеу сан ы, итогу 2.(выво д) ахыры | йомгак |
| ишь | къарач ы, кёремис е, эшитемисе | кара |
К |
| к | ..гъ а,..ге | ...-га |
| каждый | хар ки м, хар бири | һәр |
| казаться | кёрюнюрге | күрен-ергә |
| как | калла й, нелляй | ничек |
| как-нибудь | къалай болса да | ничек булса да |
| каков | нечикд и, къаллайды | ниче к, нинди |
| какой | къалла й, нелляй | нинди |
| какой-либо | къаллай/нелляй болсада | нинди дә булса |
| как-то | къачан эсед а, не эседа | ничектер |
| каменный | таш | таш |
| камень | таш | таш |
| капитальный | деменгил и, ёмюрге | капитал ь, нигезле |
| капля | тамчы | тамчы |
| карман | хурджун | кесә |
| карта | карта | карта |
| картина | сурат | рәсе м, картина |
| касаться | тиерг е, | ти-ергә |
| качество | агъа ч, агъачы | сыйфат |
| квадратный | квадрат | квадрат |
| квартира | фатар/патар | кварти р, фатир |
| кивать | баш силкерг е, кёз-къашбла кёргюзюрге | и-ярг ә, селке-ргә |
| кивнуть | силкиб къояргъа | селкеп куя-рга |
| кинуться | атылыргъа | ташлан-ырга |
| класс | 1.класс | клас с, сыйныф |
| классный | класс | клас с, сыйныф |
| класть | салыргъа | сал-ырга |
| клетка | ору н, у я, четен | читлек шакмак күзәнәк |
| ключ | ачхыч | ачкыч |
| книга | китаб | китап |
| книжный | китаб | китап |
| когда-либо | къачан болсада | кайчан да булса |
| кого | кимни | кемне |
| кое-где | къайда болсада | кайбер җирдә |
| кое-как | кючден бутда н, къалай болса да | көчкә-көчкә |
| кое-кто | бир къауу м, биреулен | кайберәүләр |
| кое-куда | бир джерг е, ары-бер и, бир-эки джерге | каяды р, бер җиргә |
| кое-что | бир талай за т, талай зат | ниде р, нәрсәдер |
| кожа | тери | тире |
| колено | тобук | тез |
| колесо | чарх | көпчә к, тәгәрмәч |
| количество | сан | сан |
| комната | бёлм е, отоу | бүлмә |
| конец | ахы р, ахыр ы, арты | оч бетте |
| конечно | игитд а, айхайд а, керти | шиксе з, әлбәттә |
| контрольный | контроль | контроль |
| крик | тауу ш, къычырыкъ | тавыш |
| кровать | орундук ъ, орун | карават |
| круглый | тёгерек | түгәрәк |
| крыльцо | арбаз | болды р, ишек төбе |
| крыша | башы | түбә |
| кстати | 1.кысхас ы, айтыргъ а, 2.орнунда | урынлы |
| кто-либо | ким болсад а, ким да болса | кем дә булса |
| кто-то | ким эседа | кемдер |
| куда-то | къайры эседа | кая да булс а, каядыр |
| культура | культура | мәдәният |
| купить | сатыб алыргъа | сатып ал-ырга |
| куртка | куртк а, габрай | куртка |
| кусок | кесек | кисәк |
| куст | кёке н, | куак |
| кухня | аш бёлм е, кухня | аш бүлмәс е, кухня |
Л |
| ладно | ашх ы, джарашы б, хайыр | яры й, яхш ы, ярыйсы |
| ладонь | аяз | уч төбе |
| лапа | аяк ъ, | тәп и, аяк |
| ласково | эрк е, иле ш, | ачы к, назла п, иркәләп |
| левый | сол | сул |
| легкий | дженги л, тынч | җиңел |
| легко | дженгил | җиңел |
| легче | дженгилре к, тынчыракъ | җиңелрәк |
| лед | буз | боз |
| ледяной | бузлу | боз |
| лежать | джатаргъ а, джатыб тутургъа | ят-арг а, ятып тор-ырга |
| лезть | минерг е, ёрлерге | мен-әрг ә, үрмәләп мен-әргә |
| лента | тасма | тасма |
| лес | чеге т, орман/урман | урман |
| лесной | чеге т, орма н, агъач | урман |
| лет | джыл | яш ь, ел |
| лететь | учаргъа | очып бар-ырга |
| лето | джай | җәй |
| летом | джайда | җәй көн е, җәен |
| летчик | лётчи к, учуучу | очучы |
| лечь | джатаргъа | ят-арга |
| ли | ..м ы,..ме | ...-м ы,...-мы икә н,...-м е,...-ме икән |
| либо | н е, неда | я, як и, яисә |
| линия | сы з, ыз | сызы к, юнәлеш |
| лист | 1.(бумаг а) къагъыт 2.(растени е) чапракъ | яфрак табак |
| листок | 1.къагъытчыкъ 2.чапркакъчыкъ | яфра к, бер бит кәгазь |
| литература | литератур а, адабият | әдәбият |
| литературный | адабия т, литература | әдәб и, әдәбият |
| лицо I | бет | бит |
| лицо II | адам | кеше |
| лицо III | зат | зат |
| лично | кесим (ёзюм- редк о) | үзе (үзе м, үзе ң) |
| личный | энч и, кеси | шәхс и, ү з, зат |
| лишний | артыкъ | артык |
| лишь | къур у, сынга р, джангыз | бар ы, ти к,... гын а,.., генә |
| лоб | мангылай | маңгай |
| ловить | тутаргъа | тот-арг а, аула-рга |
| лодка | къайыкъ | көйм ә, каек |
| ложиться | джатаргъа | ят-арга |
| локоть | чына | терсәк |
| лопата | кюре к, къазма | көрәк |
| лошадь | ат | а т, елкы |
| луна | ай | ай |
| луч | тайак ъ, нюр | нур |
| лучше | игире к, ашхыракъ | яхшыра к, әйбәтрәк |
| лучший | иг и, ашхы | яхшырак |
| любимый | сюйге н, джаратхан | яратка н, сөйгә н, сөекле |
| любить | сюйерге | ярат-ырг а, сөя-ргә |
| любоваться | джаратыб/сукъланыб къараргъа | соклан-ырга |
| любовь | сюймеклик | мәхәббә т, гыйшык |
| любой | ким д а, къайсы да | теләсә нинди |
| любопытство | къызыгъы у, талпыны у, | кызыксынучанлык |
| люди | адамла | кешелә р, халык |
М |
| магазин | тюкен | кибет |
| маленький | гитч е, кичичик | кечкенә |
| мало | аз | а з, әз |
| малыш | бал а, гитче сабий | кечкенә бал а, сабый |
| мальчик | джашчык ъ, уланчыкъ | мала й, ир бала |
| мама | ан а, ання | әни |
| масло | джа у, май | май |
| массаI | масса | масса |
| масса II | 1.бек кё б, 2.ауурлукъ | бик күп |
| мастер I | мастер | мастер |
| мастер II | уста | маһи р, оста |
| мастерство | усталыкъ | һөнә р, осталык |
| материальный | материал | матд и, материаль |
| мать | ана | ан а, әни |
| махнуть | къояргъа | болгап куя-рг а, селкер-ергә |
| медленно | акъырын | әкре н, акрын |
| медленный | акъырын | акры н, салмак |
| между | арад а, ортада | арасынд а, арасыннан |
| междугородний | шахарара | шәһәрара |
| международный | халкъара | халыкара |
| мелкий | уакъ | ва к, кечкенә; сай |
| мелочь | уак ъ, уакъ ачха | ва к, вак акча |
| мелькнуть | кёрюнюрг е, кёрюнюб кетерге | күренеп кит-әргә |
| менее | кемире к, азракъ | кимрә к, азрак |
| меньше | гитчере к, кичирек.азракъ | кечерә к, азрак |
| меняться | ауушунургъ а, алмашыргъа | алмаш-ырг а, алмашын-ырга |
| мертвый | ёлген | үл е, үле к, мәет |
| местность | ору н, джер | уры н, җир |
| местный | джергили | җирл е, урындагы |
| место | ору н, джер | уры н, җи р, төш |
| месяц | ай | ай |
| металлический | темир | металл |
| метод | ама л, себе б, джол | мето д, ысу л, алы м, юл |
| методический | метод бл а, амалбла | методик |
| механический | механика | механик а, механик |
| мечта | уму т, талпыу | хыя л, уй |
| мечтать | умутланыргъ а, талпыргъа | хыяллан-ырг а, уйлан-ырга |
| мешать | армау болургъ а, армауланыргъа | уңайсызла-рга |
| мешок | машо к, къапчык ъ, тулукъ | капчык |
| миг | кёз джмуб ачхынчы | мизге л, бик кыска вакыт |
| милый | наны м, сюйгеним | сөйкемле иркәм |
| министерство | министрлык ъ, министерство | министрлык |
| мир | дуни я, гъама л, рахатлыкъ/тынчлыкъ | тынычлык дөнья |
| мирный | рахатлы/рахат | тыны ч, дусларча |
| мировой | дуни я, джерджюзю | дөньякүләм |
| младший | гитч е, джаш | кеч е, яшь |
| мнение | о й, ой у, фикир | у й, фикер |
| многие | кёбюс ю, кёбле | күп(лә р) |
| много | кёб | күп |
| многое | кёбюсю | күп нәрсә |
| многочисленный | бек кё б, сансы з, саны кёб | күп санлы |
| множество | саны уллу | бик күп |
| могучий | кючл ю, къарыулу | көчл е, куәтле |
| можно | болу р, огъай джокъду | мөмки н, яры й, була |
| мой | меники | минем |
| мокрый | джибиген | юе ш, дымл ы, җепшек |
| молодежный | джаш тёлю | яшьләр |
| молодежь | джаш тёлю/адамла | яшьләр |
| молодец | джигит | егет |
| молодой | джаш | яш ь, үсмер |
| молодость | джашлыкъ | яшьлек |
| молоко | сют | сөт |
| молоток | чёгюч | чүкеч |
| молчание | тынгыла у, сёлешмеу | тынлык |
| молчать | тынгыларгъа | дәшмә-ск ә, сөйләшмә-скә |
| момент | момен т, кёзюу | момен т, вакыт |
| море | тенгиз | диңгез |
| мороз | сууук ъ, суукълукъ | суы к, салкын |
| морской | тенгиз | диңге з, диңгездә |
| моряк | тенгизч и, кемечи | моря к, диңгезче |
| московский | москвалы | Мәскәү |
| мост | кёпюр | күпер |
| мочь | 1.эталыргъ а, болургъ а, къолдан келирге 2.кю ч, къарыу (аяма й) | 1...ал-ырга2...мөмки н, бар |
| мощность | кю ч, къарыу | куә т, кө ч, егәрлек |
| мощный | кючл ю, | куәтл е, егәрле |
| муж | э р, эркиши | и р, ир кеше |
| мужество | эрли к, батырлыкъ | ирле к, батырлык |
| мужской | эр | ир-а т, ирләр |
| муравей | кумурусх а, джюджю | кырмыска |
| мчаться | джетерг е, чабаргъа | җилдер-ерг ә, җил-ерг ә, чаб-арга |
| мыслить | фикир/сагъыш этерг е, ойларгъа | фикер йөрт-ерг ә, уйла-рга |
| мысль | фики р, ой | фике р, уй |
| мыть | джууапргъа | ю-арга |
| мягкий | джумушакъ | йомша к, нечкә |
| мясо | эт | ит |
| мяч | тоб | туп |
О |
| о | (предло г) -..гъ а, туурад а, къатынд а, юсюнде н, хакъындан | ...-га турынд а, хакынд а, турыд а, хакта |
| об а, обе | эк и, экиси д а, экею да | ик е, икесе дә |
| обед | ашарык ъ, сыйла у, кюнорта а ш, тюш азыкъ/а ш, тюшлюк | төшке а ш, төш |
| обедать | (кюнорт а) ашаргъ а, | төшке аш аша-рга |
| обернуться | бурулургъ а, терк къайтыргъа | борыл-ырга төс ал-ырга |
| обеспечить | баджарыргъ а, толтурургъ а, | тәэмин ит-әргә |
| обещание | сёз бериу | вәгьд ә, сүз |
| обещать | сёз берирге | вәгьдә ит-әргә |
| обида | кёлкъалды | хәтер калу |
| обидеться | ёпкелерг е, кёлкъалды болургъа | үпкәлә-рг ә, хәтер кал-ырга |
| обидно | джанга/кёлге тиерч а, басынчакъланырча | күңелгә авыр |
| обидный | гурушхал ы, кёлкъалдылы | хәтер калдырырлык |
| облако | булут | болыт |
| область | 1.область 2.(сфер а) къат ы, джа н, санагъат | өлкә тармак; тирә |
| облик | сыфа т, чыра й, тюрсю н, джап ы, кёрюмдюк | йө з, чырай |
| обнаружить | кёрюрг е, эслерг е, табаргъа | күрсәт-ерг ә, белдер-ерг ә, таб-арга |
| обнять | къучакъларгъа | кочакла-рга |
| обойти | ётерг е, айланыб чыгъаргъ а, озаргъа | үт-әргә |
| оборудование | оборудовани е, керек зат | җиһаз |
| обрадоваться | къууаныргъа | шатлан-ырг а, сөен-ергә |
| образ | сыфа т, сурат | сурә т, обра з, тәртип |
| образование | 1.(обучени е) били м, билим алы у, окъуу 2.(действи е) къура у, къуралыу | мәгърифә т, мәгари ф, белем алу |
| образованный | 1, билимл и, окъуулу 2, къураул у, къуралыулу | мәгърифәтл е, белемле |
| обратиться | 1.айланыргъ а, бурулургъа 2.сёлеширге | мөрәҗәгать ит-әрг ә, әйлән-ергә |
| обратно | ызын а, къайтары б, артха | кир е, киресенчә |
| обращат ь, обратить | айландырыргъ а, бурургъа | юнәлдер-ерг ә, керт-ергә |
| обращаться | айланыргъа | куллан-ырга |
| обстановка | болу м, хал | җиһаз хәл |
| обсуждать | сюзерг е, тинтирг е, фикир алышыргъа | фикер алыш-ырга |
| общежитие | общежити е, | тулай торак |
| общественный | джамагъат | иҗтимагый |
| общество | джамагъат | җәмгыять |
| общий | 1.ортак ъ, 2.битеу, бар ы, бютюн | гомум и, урта к, бөтен |
| объявить | билдирирг е, айтыргъ а, | белдер-ерг ә, әйт-ергә |
| объяснить | ангылатыргъа | аңлат-ырга |
| обыкновенный | 1.бирч а, болуучусуч а, адетдеча 2.сансы з, бош | гадәттәг е, гади |
| обычно | адетич а, кёбюсюн е, хаман д а, къуру да | гадәттә |
| обычный | 1.адетдеч а, бола/тюбей тургъа н, 2.сансы з, бо ш, къалгъанлача бир | гадәттәге |
| обязанность | бор ч, джуму ш, иш | буры ч, хезмәт |
| обязанный | борчл у, джумушлу | тие ш, бурычлы |
| обязательно | сёзсю з, ажымсы з, ишекси з, амалсыз | һичшиксе з, әлбәттә |
| обязательство | бор ч, сёз бериу | буры ч, йөкләмә |
| оглянуться | бурулуб къараргъа | борылып кара-рга |
| огонек | отчукъ | ут (яктыс ы) |
| огонь | от | у т, якты |
| огород | бачха | яшелчә бакчасы |
| огромный | бек улл у, мазаллы | бик зур |
| одеваться | кийинирге | киен-ергә |
| одежда | кийим | кием |
| одетый | кийинген | киеме бар (кеш е), киенгән |
| одеть | кийиндирирге | киендер-ергә |
| одеяло | джуургъан | юрган |
| один | би р, джангыз | бе р, ялгыз |
| однажды | бирд е, бир заманд а, бир кере/джолда | бервакыт |
| однако | алай а, болса д а, ёнг е, амма | шулай д а, ләкин |
| одновременно | бирг е, бир заманда | бер үк вакытта |
| ожидание | сакълау | көт ү, өмет |
| ожидать | сакъларгъа | көт-әргә |
| озеро | кёл | күл |
| оказываться | болургъ а, табылыргъ а, болуб чыгъаргъа | табыл-ырг а, булып тор-ырга |
| окно | терезе | тәрәзә |
| около | къатынд а, джанынд а, тийресинде/тёресинде | янынд а, тирәсендә |
| окончание | арт ы, ахыр ы, бошалгъаны | бет ү, ахыр |
| окончить | битдириг е, бошаргъа | бетер-ерг ә, очла-рга |
| окошко | терезечик | кечкенә тәрәзә |
| окружающий | | чолгап алган |
| о н, он а, оно | ол | ул |
| они | ала | алар |
| опасность | къоркъу у, къоркъунуч | куркыныч |
| определенный | белгил и, ачыкъ | билгел е, ачык |
| определить | белгилерг е, ачыкъларгъа | билгелә-ргә |
| опускаться | тюшерг е, энерг е, олтурургъа | төш-әрг ә, утыр-ырг а, иң-әргә |
| опустить | тюшюрюг е, салыргъ а, иерге | төшер-ерг ә, и-ярг ә, сал-ырга |
| опыт | 1.сына м, 2.(проб а) биринчи этиу | тәҗрибә |
| опытный | сынамл ы, сыныкъ | тәҗрибәле |
| опять | дагъыд а, энтда | тагын |
| организация | организаци я, къурау | оешма |
| организованный | къураул у, этилген | тәртипл е, оешкан |
| организовать | къураргъ а, | оештыр-ырг а, тупла-рга |
| оружие | сауу т, сауут-саба | корал |
| освободить | азатларгъ а, бош этерг е, чыгъарыргъа | азат ит-әрг ә, чыгар-ырга |
| осенний | къачх ы, | көзге |
| осень | къач, кюз арт ы, къыркъар | көз |
| осенью | къачд а, кюз артында | көзе н, көз көне |
| осмотреть | къараб чыгъаргъа | күздән кичер-ергә |
| основа | мурдо р, тама л, | ниге з, буйлык |
| основной | ба ш, мурдорл у, | тө п, төп нәрсә |
| особенно | 1.артыксыз д а, 2, айырылыб | бигрәк тә |
| особенный | айырм а, энчи халд а, башха тюрлю | үзенчәлекле |
| особый | 1.башха тюрл ю, башх а, 2.айрыб этилген | аерым |
| оставаться | къалыргъа | кал-ырга |
| оставлят ь, оставить | къояргъ а, къалдырыргъа | калдыр-ырг а, ташла-рга |
| остальной | къалгъа н, башха | калган ы, башкалар |
| остановить | тохтатыргъа | туктат-ырга |
| остановиться | тохтаргъа | тукта-рг а, туктал-ырга |
| остановка | 1.тохта у, тыйылыу 2.тохтаучу джер | тукталыш |
| остаться | къалыргъа | кал-ырга |
| осторожно | сакъ | саклык белә н, сак |
| остров | айрымкъан/айрыкъам | утрау |
| острый | джити | үткен |
| от | ......-дан...-нан;...-ы;...-да | ...-дан...-нан;...-ы;...-да |
| отвернуться | бурулуб чыгъаргъ а, бурулургъ а, | борылып чыг-арг а, борыл-ырг а, читкә кит-әргә |
| ответ | джууаб/джауаб | җавап |
| ответить | джууаб/джауаб берирге | җавап бир-ергә |
| ответственность | джууаблылыкъ | җаваплылык |
| ответственный | джууаблы | җаваплы |
| отдават ь, отдать | къайтарыргъ а, берирге | кайтар-ырг а, бир-ергә |
| отдел | бёлек | бүлек |
| отделение | бёле к, бёлм е, бёлюм | бүл ү, бүлек |
| отдельный | айр ы, башха | аеры м, кайбер |
| отдохнуть | солургъа | ял ит-әргә |
| отдых | солуу | ял |
| отдыхать | солургъа | ял ит-әргә |
| отец | ата | әти |
| отечественный | атаджуртлу | ватан |
| отказыватьс я, отказаться | унамазгъ а, | баш тарт-ырга |
| открыватьс я, открыться | ачылыргъ а, башланыргъа | ачыл-ырг а, башлан-ырга |
| открытие | ачылы у, ачылы ш, башлам/башланыу | ачы ш, ачылыш |
| открытый | ачыкъ | ачык эчкерсез |
| открыт ь, ОТКРЫВАТЬ | ачаргъ а, | ач-арга җибәр-ергә |
| откуда | къайдан | кайдан |
| откуда-то | къайдан эседа | кайдандыр |
| отличаться | айырыргъ а, айырылыргъа | аерыл-ырга |
| отлично | айырм а, бек иги/ашхы | бик яхшы |
| отличный | айырм а, бек ашхы | бик яхшы |
| отметит ь, отмечать | белгилерге | билгелә-рг ә, язып куя-рга |
| отнестись | къараргъа | кара-рга |
| относиться | къараргъа | кер-ерг ә, кара-рга |
| отношение | къара у, эс бёлю у, | мөнәсәбә т, бәйләнеш |
| отозваться | джууаб къайтарыргъа | җавап кайтар-ырг а, бәялә-ргә |
| отойти | кетерг е, чыгъаргъа | кит-әрг ә, чиген-ерг ә, читләш-ергә |
| отправиться | кетерге | кит-әрг ә, олаг-ырга |
| отпуск | отпус к, (солу у, бошла у, ийи у, джибери у) | отпус к, җибәрү |
| отпустить | джиберирг е, ийерге | җибәр-ерг ә, бушат-ырга |
| отряд | отря д, бёлек | отря д, төркем |
| отстат ь, отстават ь | артда къалыргъа | артта кал-ырга; куб-арга |
| отсюда | бундан/мунда н, бындан/мындан | монна н, шуннан |
| оттуда | андан | анна н, тегеннән |
| отходить | кетерг е, чыгъаргъа | кит-әрг ә, чиген-ерг ә, читләш-ергә |
| отчего | не к, не ючюн | ниг ә, ник |
| охотник | уучу | аучы |
| охотно | талпы б, сюйю б, бек тилеб | бик теләп |
| очевидно | сёзсю з, ешта | күрәсең |
| очень | бек | бик |
| очередной | кёзюулю | чираттаг ы, якындагы |
| очередь | кёзю у, тизгин | чират |
| очи | кёзле | күзләр |
| очки | кёзлюк | күзлек |
| ошибиться | джангылыргъа | ялгыш-ырга |
| ошибка | джангылыч | ялгы ш, хата |
| оштрафовать | тазир салыргъа | штраф сал-ырга |
| ощупью | тюртюле-тюртюл е, тийиб | капшана-капшана |
| ощутит ь, ОЩУЩАТЬ | сезерге | сиз-әрг ә, тоя-рга |
| ощущение | 1.сезим 2. кёрюу | тойгы |
П |
| падать | джыгъылыргъ а, ауаргъа | егыл-ырга; яв-арга; капла-рга |
| палатка | шатыр | чаты р, палатка |
| палец | бармакъ | бармак |
| палка | таякъ | таяк |
| памятник | эсгертме | һәйкә л, истәлек |
| память | э с, | хәте р, истәлек |
| папа | атт я, ата м, ата | әт и, ата |
| пара | эке у, пара | бер па р, и ш, ике |
| парень | джаш | егет |
| пассажир | джолда ш, пассажир | юлч ы, пассажир |
| пауза | пауза | пауз а, тыныш |
| пахнуть | ийис этерге | аңк-ырг а, ис килеп тор-ырга |
| перевести | кёчюрерге | күчер-ерг ә, чыгар-ырга |
| передат ь, передавать | берирге | бир-ерг ә, тапшыр-ырга әйт-ергә йоктыр-ырга |
| передача | бери у, табдырыу | бир ү, тапшыру |
| передовой | алдагъ ы, алчы | алг ы, алдынгы |
| пережить | джашаргъа | баштан кичер-ергә |
| перейти | ётерг е, кёчерге | чыг-арг а, күч-әрг ә, әверел-ергә |
| перемена | солуу | үзгәреш тәнәфес |
| перерыв | солуу | өзекле к, тәнәфес |
| перестать | тохтаргъа | тукта-рга |
| переходить | ётерг е, кёчерге | чыг-арг а, күч-әрг ә, әйлән-ергә |
| период | зама н, кёзю у, период | чо р, вакы т, период |
| перо | къалам | кауры й, йон; каләм |
| песок | къум | ком |
| петь | джырларгъа | җырла-рг а, сайра-рга |
| печальный | мыдах | кайгыл ы, хәсрәтле |
| печка | пешчик | мич |
| печь | пе ш, печ | мич |
| пешком | джаяу | җәяү |
| писатель | джазыучу | язуч ы, әдип |
| писать | джазаргъа | яз-арга рәсем яса-рга |
| письмо | письмо | ха т, язу |
| пить | ичерге | эч-әргә |
| плавать | джюзерге | йөз-әргә |
| плакать | джыларгъа | ела-рга |
| пламя | от | ялкын |
| платить | тёлерге | түлә-ргә |
| платок | джаулукъ | яулык |
| платье | чепкен | күлмәк |
| плечо | имбаш | иңбаш |
| плита | пе ш, пе ч, плита | плитә |
| плод | 1.кёгет 2.(результа т) хайы р, джумуш | җимеш |
| плотный | тык ъ, къалы н, бёкем | тыгы з, еш |
| плохо/плохой | аман | нача р, яман |
| площадка | майданчыкъ | мәйданчык |
| площадь | майдан | мәйдан |
| плыть | джюзерге | йөз-әргә |
| победа | хорла м, дженгиу | җиңү |
| победитель | хорлауч у, дженгиучю | җиңүче |
| победить | хорларгъ а, дженгерге | җиңеп чыг-арга |
| побежать | чабаргъ а, къачаргъа | йөгерә башла-рг а, кач-арга |
| поближе | джууукъ | якынрак |
| побывать | болургъ а, барыб къайтыргъа | барып кайт-ырг а, бул-ырга |
| поведение | къылык ъ, хал и, аде т, | тәрти п, холык |
| поверить | ийнаныргъ а, ышаныргъа | ышан-ырга |
| повернуть | бурургъа | бор-ырга |
| повернуться | бурулургъа | борыл-ырга |
| поверхность | ю с, башы | ө с, йө з, өслек |
| повесить | тагъаргъ а, асаргъа | эл-әрг ә, асып үтер-ергә |
| повести | алыб барыргъа | алып бар-ырга |
| повод | сылта у, чурум | сылтау |
| поворот | буру ш, айлан ч, джингирик | әйләне ш, борылыш |
| повторит ь, повторять | къайтарыргъа | кабатла-рга |
| повышение | ёсю у, кётюрюу | күтәр ү, зураю |
| погибнуть | ёлюрг е, джоюлургъ а, тюб ьолургъа | үл-әрг ә, һәлак бул-ырга |
| поглядеть | къараргъа | кара-рга |
| поглядывать | къараб турургъ а, кёз-къулакъ болургъа | караштыргала-рга |
| поговорить | сёлеширге | сөйләш-ергә |
| погода | хау а, хауа болу м, хауа туруш | һава торышы |
| погодить | сакъларгъа | көт-әргә |
| подальше | аргъарак ъ, арыракъ | арырак |
| подарить | саугъа этерге | бүләк ит-әргә |
| подарок | саугъа | бүләк |
| подать | берирге | бир-ерг ә, китер-ергә |
| подбородок | сакъал | ияк |
| подвезти | элтирге | китер-ергә |
| подвести | (затруднительное положени е) ёрге сюеб къояргъ а, алдаргъ а, | уңайсыз хәлгә куя-рга |
| подвиг | батырлык ъ, джигитлик | батырлык |
| подготовить | хазырларгъа | хәзерләп куя-рга |
| подготовка | хазырлык ъ, хазыр этерге | хәзерлек |
| поддержать | болушургъ а, джакъларгъа | тот-арг а, булыш-ырг а, якла-рга |
| поднимая | кётюрюб | күтәреп |
| поднятый | кётюрюлген | меңгереп куелган |
| поднят ь, поднимать | кётюрюрге | күтәреп ал-ырг а, күтәр-ергә |
| подняться | кётюрюлюрге | күтәрел-ерг ә, чыг-арга |
| подобно | уша ш, кибик | шикелл е, кебек |
| подобный | уша ш, кибик | охшаш |
| подобрать | алыргъ а, джыйяргъа | җыя-рг а, ал-ырга |
| подождать | сакъларгъа | көт-әргә |
| подойти | келирг е, барыргъа | кил-ерг ә, яра-рг а, бар-ырга |
| подписать | къол салыргъа | кул куя-рга |
| подпись | къол салы у, къолыз | кул ку ю, имза |
| подробно | ушаш | тулы итеп |
| подруга | нёгер/тенг къыз (дос т) | дус (кы з) |
| подружиться | шох/нёгер/тенг болургъа | дуслаш-ырга |
| подсказат ь, | айтыргъ а, юретирге | әйтеп утыр-ырга |
| подтвердить | шагъат этерге/болургъ а, кертиди дерге | дөреслә-ргә расла-рга |
| подумать | сагъыш этерг е, ойлашыргъа | уйлап тор-ырга |
| подучить | юретирге | тагы да бераз өйрәт-ергә |
| подушка | джастыкъ | мендәр |
| подхватить | тутаргъа | эләктереп ал-ырга йоктыр-ырга |
| подходить | келирг е, барыргъа | кил-ерг ә, яра-рг а, бар-ырга |
| подъем | кётюрю у, ёргелетиу | күтәрү сөрү; үр |
| поездка | бары у, джо л, | юл йөрү |
| поехать | кетерг е, барыргъа | кит-әргә |
| пожалуй | болу р, кертис и, эшта | ахрысы бугай |
| пожалуйста | 1. (просьб а) сау къалгъы н, (ы й) мардж а, аллах ючю н, 2.(согласи е) ким огъай дейди | зинһар |
| пожать | (къо л) тутаргъа/къысаргъа | кул кыс-арга |
| пожелать | теджерг е, тилерг е, алгъышларгъа | телә-ргә |
| пожилой | къар т, джылы келге н, къартайгъан | олы яшьтәге |
| позади | артында | артында |
| позвать | чакъырыргъа | чакыр-ырга |
| позволит ь, позволять | эркинлик берирг е, этме къояргъа | рөхсәт ит-әргә |
| позвонить | 1.зынгырдатыргъа 2.(по телефон у) сёлеширг е, телефонлашыргъа | шалтырат-ырга |
| поздний | ке ч, кечги | соң |
| поздравит ь, | алгъышларгъа | тәбрик ит-әрг ә, котла-рга |
| позже | кечире к, сонгра/сора | соңрак |
| познакомить | танышдырыргъа | таныштыр-ырга |
| познакомиться | танышыргъа | таныш-ырга |
| познать | билирг е, сынаргъа | бел-ерг ә, тат-ырга |
| поиски | изле м, излеу | эзләү |
| поймать | тутаргъа | эләктер-ергә |
| пойти | барыргъ а, кетерг е, башларгъ а, тебрерге | бар-ырг а, кит-әргә |
| пока | 1.энтд а, 2.алкъы н, бусагъатда 3.заманда | әлегә |
| показать | кёргюзюрг е, къаратыргъа | күрсәтеп бир-ергә |
| показаться | кёрюнюрге | күренеп кит-әргә |
| показывать | кёргюзюб турургъа/болургъа | күрсәтеп тор-ырга |
| покой | тынчлык ъ, рахматлыкъ | тынлык |
| поколение | тёлю (заманда ш) | замандаш |
| покраснеть | къызарыргъа | кызарып кит-әргә |
| покрытый | джабылгъан (редк о) -къапланга н) | капланган |
| покупать | сатыб алыргъа | сатып ал-ырга |
| пол | юй тюб | идән |
| полагать | деб турургъ а, ойлаб тутургъ а, санаргъа | .., дип уйла-рг а,... дип сана-рга |
| полагаться | ышаныргъ а, кёлюне келирге | ышан-ырг а, аркалан-ырга |
| поле | саба н, тю з, къыр | кыр |
| полевой | тюздег и, сыртдагъ ы, къырдагъы | кыр... |
| полезный | файдалы/пайдал ы, хайырлы | файдалы |
| полезть | мине башларгъ а, ёрлерге | менә башла-рга |
| полететь | учаргъа | оч-арга |
| политический | политикалы | сәяси |
| полка | тапха | шүрле к, киштә |
| половина | джарты | ярты |
| положение | ха л, туру ш, болум | торы ш, хәл |
| положенный | керекл и, тыйыншл ы, | куелга н, тиешле |
| положить | салыргъа | куя-рга |
| полоса | ы з, сы з, полос а, къа т, бой | тасм а, бу й, зона |
| полоска | ызчык ъ, сызчык ъ, къатчык ъ, бойчукъ | озынча тар тасма |
| полотно | 1.къумач,гетен 2.полотно | киндер полотно |
| полтора | бир бла джарым | бер ярым |
| получать | алыргъ а, | ал-ырг а, йоктыр-ырга |
| получаться | болуб турургъа | бул-ырга |
| полученный | алгъа н, алынган | алынган |
| получить | | ал-ырг а, чыгар-ырг а, йоктыр-ырга |
| получиться | болургъ а, чыгъаргъа | килеп чыг-арга |
| полчаса | сагъат джарты/джарты сагъат | ярты сәгать |
| польза | файда/пайд а, хайы р, себеб | файд а, сихәт |
| пользоваться | файдаланыргъ а, къулландырыргъ а, джаратыргъа | файдалан-ырг а, куллан-ырга |
| полюбить | сюйерг е, джаратыргъа | ярат-ырга |
| помешать | армау/заран болургъ а, армауланыргъа | комачаула-рга |
| помещение | бёлм е, отоу | бин а, бүлмә |
| помнить | эсде тутаргъа | хәтерлә-ргә |
| помолчать | тынгларгъа | эндәшми тор-ырга |
| помоч ь, | болушургъа | ярдәм ит-әргә |
| помощник | болушч у, болушлукъчу | ярдәмче |
| помощь | болу ш, болушлук ъ, маммат | ярдәм |
| понадобиться | керек болургъа | кирәк бул-ырга |
| понимать | ангыларгъа | аңла-рга |
| понравиться | джаратыргъа | оша-рга |
| понятно | ангылаш/ангылашл ы, ачыкъ | аңлаешл ы, аңлашыла |
| понятный | ангылашл ы, ачык ъ, тюшюнюклю | аңлаешлы |
| понять | ангыларгъ а, тюшюнюрге | аңла-рг а, төшен-ергә |
| попасть | тюшерг е, тийерг е, басаргъ а, барыргъа | тидер-ергә бар-ырга; бас-арга |
| поправить | 1.тюзетерге 2.(починит ь) джамаргъа | төзәт-ерг ә, рәтлә-рг ә, иплә-ргә |
| попробовать | кёрюрг е, сынаргъа | татып кара-рга |
| попросить | тилерг е, сорургъа | сора-рг а, чакыр-ырга |
| поработать | ишлерге | эшлә-рг ә, эшләп ал-ырга |
| порог | босагъа | бусага |
| порой | заман/кёзюу бла | кайчакт а, кайвакыт |
| поручение | джумуш | йомы ш, вазифа |
| порядок | низа м, джорукъ | тәртип |
| посадить | 1.олтуртургъа 2.салыргъа | утырт-ырга яб-арга бәйләп куя-рга |
| поселок | э л, аул | посело к, кечкенә авыл |
| посидеть | олтурургъа | бераз утыр-ырга |
| поскорее | теркире к, дженгиллек | тизрә к, җәһәтрәк |
| послать | ашырыргъ а, джиберирге | җибәр-ерг ә, сал-ырг а, юнәлт-ергә |
| после | сора/сонгр а, андан сора/сонгр а, артда | соңынна н,...-дан соң |
| последний | ар т, къыйыр | соңг ы, актык |
| послушать | тынгларгъа | тыңла-рга |
| послушаться | тынгларгъ а, бой салыргъа | сүз тыңла-рга |
| послышаться | эштилирге | ишетел-ергә |
| посмотреть | къараргъа | кара-рг а, карап ал-ырга |
| посоветовать | оноу этерге/берирге | киңәш бир-ергә |
| посоветоваться | онойлашыргъа | киңәш-ергә |
| пост | ору н, пос т, къуллукъ | пос т, урын |
| поставить | салыргъ а, къояргъа | куя-рг а, бастыр-ырга |
| поставленный | къойулгъа н, къалгъа н, салынган | куелган |
| постараться | кюреширг е, тырмашыргъа | тырыш-ырга |
| постель | орундук ъ, ору н, тёшек | уры н, ятак |
| постепенно | аккырын-аккырын | аз-азла п, акрынлап |
| постоянно | хар заманд а, не заманда д а, дайым | һәрвакы т, өзлексез |
| постоянный | хама н, тохта-суз(..магъа н),бегиге н, дайым | өзлексе з, даими |
| постоять | 1.(стоят ь) сюелирг е, 2.(защитит ь) джакъларгъ а, сакъларгъа | басып тор-ырг а, сакла-рга |
| построенный | этилге н, ишленген | төзелгә н, корылган |
| построить | ишлерге | кор-ырг а, төз-ергә |
| поступить | этерге | эшлә-ргә кер-ергә; кил-ергә |
| поступок | и ш, джуму ш, этиу/этим | кыланы ш, эш |
| посуда | сауу т, сайут-саб а, адыр | савыт-саба |
| посылать | джиберирг е, ийиерге | җибәр-ерг ә, сал-ырг а, юнәлт-ергә |
| потерять | тас этерге | югалт-ырга |
| поток | 1.ырх ы, суу 2.мийиклик | гөрләве к, ташкын |
| потолок | чардакъ | түшәм |
| потом | артда | аннары |
| потому | аны ючю н, (ан ы) себебли | шул сәбәпле |
| поход | 1.поход.джо л, джолоучулукъ 2.(набе г) джортууул | поход |
| похожий | ушаш/ошаш | охшашлы тартым |
| почва | топрак ъ, джер | туфрак нигез |
| почему | не ючю н, не к, не себебли | ни сәбәптә н, ни өчен |
| почему-то | нек эсе да | нигәде р, нилектәндер |
| почетный | махтаул у, сыйл ы, дараджалы | мактаулы |
| почти | джууук ъ, хазн а, дерге боллукъд у, кёб къалмай | .., диярлек |
| почувствовать | сезерг е, ангылыаргъа | сиз-әрг ә, тоя-рг а, хис итә-ргә |
| поэт | назмуч у, поэ т, джырчы | шагыйрь |
| поэтому | аны ючюн | шунлыктан |
| появиться | 1.кёрюнюрг е, келирг е, чыгъаргъ а, келиб къалыргъа 2. тууаргъ а, джаратылыргъа | кил-ерг ә, күрен-ергә |
| пояс | бе л, белибау | билба у, пояс |
| прав | тю з, хак | хаклы |
| правда | тюзлюк/тюзю-кертис и, хак ъ, кертилик | дөре с, чыннан да |
| правило | джорук ъ, аде т, къылыкъ | кагыйд ә, тәртип |
| правильно | дуру с, тю з, керти | дөрес |
| правильный | дуру с, тю з, керти | дөрес |
| правительство | правительств о, башчылыкъ (хекимие т) | хөкүмәт |
| правление | башчылыкъ (этиу0 | идарә итү |
| право | прав о, эркинлик | хокук |
| правый | онг | уң гадел |
| праздник | байрам | бәйрәм |
| праздничный | бюайрам | бәйрәмч ә, бәйрәм |
| практика | практик а, сынам | практик а, тормы ш, гамәл |
| предел | че к, къыйы р, | чи к, эч |
| предлагать | теджерг е, дерге | тәкъдим ит-әрг ә, бир-ергә |
| предложение | 1.айтым/айты у, деу2.ама л, 3.(о брак е) (къы з) тилеу | тәкъдим итү; җөмлә |
| председатель | башч ы, раи с, тамад а, башкъарма | рәи с, председатель |
| представитель | ёкюл/веки л, келечи | вәкил |
| представить | аллына барыргъа/тюшерг е, кёргюзтюрг е, берирге | бир-ерг ә, күрсәт-ергә |
| представление | кёрмюч/кёргюзю у, танышдырыу/танытыу | тамаша күзаллау |
| представлять | см.представить | вәкиле бул-ырга |
| предстоять | алда/аллында турургъа/сюйелирге | алда...тор-ырг а, көт-әргә |
| предупредить | билдириг е, айтыргъ а, эсгертиге | искәрт-ергә |
| прежний | эск и, ётге н, алгъынгы | элекк е, үткән |
| прекрасно | алама т, бек ашхы | бик яхшы |
| прекрасный | алама т, бек ашх ы, сейирлик | бик мату р, бик яхшы |
| премия | саугъ а, преми я, | преми я, бүләк |
| преподаватель | окъутуучу | укытучы |
| прибежать | чабыб келирге | йөгереп кил-ергә |
| приближаться | джууукълашыргъа | якынае-рга |
| прибор | кере к, сауут | прибор савыт |
| прибыть | келирге | кил-ергә арт-ырга |
| привезти | келтирирг е, алыб келирге | китер-ергә |
| привести | келтирирг е, алыб келирге | алып кил-ерг ә, китер-ергә |
| приводить | келтирирг е, алыб келирге | алып кил-ерг ә, китер-ергә |
| привыкнуть | юренирге | гадәтлән-ерг ә, күнег-ергә |
| привычка | хал и, юренгени | гадә т, күнегү |
| пригласить | чакъырыргъа | чакыр-ырга |
| пригодиться | джараргъ а, керек болургъа | кирәк бул-ырг а, яра-рга |
| пригодный | керекл и, джараулу | яраклы |
| приготовить | 1.хазырларгъа 2.( ед а) биширирг е, аш этерге | хәзерлә-ргә пешер-ергә |
| приготовиться | хазырланыргъ а, хазыр болургъа | хәзерлән-ергә |
| придумать | (ойла б) табаргъа | уйлап таб-арга |
| приезжать | келирг е, къайтыргъа | кил-ерг ә, кайт-ырга |
| прием | алы у, | ал у, каршылау; ысул |
| приехать | келирг е, къайтыргъа | кил-ерг ә, кайт-ырга |
| признаться | мюкюл болургъ а, айтыб къойаргъа | тан-ырга |
| прийти | келирг е, джетерг е, къайтыргъа | кил-ерг ә, җит-әрг ә, кайт-ырга |
| прийтись | джарашыргъ а, таб/джараулу болургъа | туры кил-ерг ә, яра-рга |
| приказ | буйрукъ/буйуруу | прика з, боерык |
| приказать | буйурургъ у, буйрукъ берирге | приказ бир-ерг ә, куш-арга |
| пример | миса л, юлгю | үрнә к, мисал |
| примерно | 1.(образцов о) юлгюлю 2.(приблизительн о) чакъл ы, джуук ъ, айтыргъа | якынч а, чамалап |
| примерный | юлгюл ю, мисалл ы, орта хыйсаб бла | шәп якынча |
| принадлежать | ....ныкъы ( болургъ а) | ...-нык ы,...-ның |
| принести | келтирирг е, | китер-ерг ә, ит-әргә |
| принимать | алыргъ а, унаргъа | ал-ырг а, каршыла-рга |
| приниматься | башланыргъа | башла-рг а, тотын-ырга |
| приносить | келтирирг е, элтирге | китер-ерг ә, ит-әргә |
| принятый | алынга н, этилген | кабул ителгә н, алынган |
| принять | алыргъ а, этерге | ал-ырг а, каршыла-рга |
| приняться | башларгъ а, тебрерге | башла-рг а, үсеп кит-әргә |
| природа | табигъат | табигать |
| присесть | чёгелерге | чүгәлә-ргә |
| прислать | джиберирг е, ийерге | җибәр-ергә |
| прислушатьс я, прислушиваться | къулакъ ийиерге/салыргъ а, тынгыларгъа | колак сал-ырга |
| приходить | келирг е, джетерг е, къайтыргъа | кил-ерг ә, җит-әрг ә, кайт-ырга |
| приходиться | болургъ а, келирге | туры кил-ергә |
| причем | кеси д а, аны юсюне да | өстәвенә |
| причина | себе б, сылта у, чурум | сәбәп |
| приятель | до с, тен г, нёге р, шох | ду с, туган |
| приятно | кёлге асы у, джагъымл ы, сюйдюмл ю, иги | рәхәт тәмле |
| приятный | кёлге асы у, джагъымл ы, сюйдюмл ю, иги | рәхәт тәмле; ягымлы |
| про | 1.юсюнде н, 2. ючюн | турында |
| пробежать | чабыб ётерге/кетерге | йөгереп үт-әргә |
| пробовать | кёрюрг е, сынаргъ а, сынаб къараргъа | сынап (тырышы п) кара-рга |
| проведенный | ётге н, болгъа н, кёрюнген | үткәрелгән |
| проверить | сынаргъ а, кёрюрг е, тинтерге | тикшер-ергә |
| провести | 1.(проводит ь) ашырыргъ а, 2.(обманут ь) алдаргъ а, хыйла этерге 3.(черт у) тартыргъа 4.(врем я) ашырыргъ а, турургъа 5.(проложит ь) салыргъ а, ишлерге | алып чыг-арга; алда-рга |
| провожат ь, проводить | ашырыргъа | озат-ырга |
| проговорить | айтыргъ а, гырылдаргъа | әйт-ергә |
| продолжать | созаргъ а, къошаргъ а, бардырыргъа | дәвам ит-әргә |
| продукт | 1.(съестно е) ашарыкъ/аш 2.продук т, этилген | нәтиҗә ризык; ашамлык |
| прозвучать | 1.ангылашыргъ а, 2.эшитилирге | яңгыра-рга |
| прозрачный | 1.кёрюнге н, ачыкъ 2.джарыкъ ётген | үтә күренмәле |
| произведение | 1.чыгъарма 2.(матем.) кереленген | әсәр |
| произвести | 1.этерге 2.туудурургъ а, табаргъа 3.ишлерге | яса-рг а, тудыр-ырга |
| производительный | этимл и, джетишимл и, хайырл ы, пайдалы | җитештерүчән |
| производить | этерг е, чыгъарыргъ а, туудурургъ а, табаргъа | яса-рг а, тудыр-ырг а, эшләп чыгар-ырга |
| производство | эти у, ишле у, производство | җитештер ү, производство |
| произнести | айтыргъа | әйт-ергә |
| произойти | болургъа | бул-ырг а, барлыкка кил-ергә |
| происходить | чыгъаргъ а, болургъа | бул-ырг а, барлыкка кил-ергә |
| происхождение | 1.чыкъгъан/чыгъыш 2.туугъан | чыгыш |
| пройти | ётерг е, озаргъа | тарал-ырга үт-әргә |
| промышленность | санагъа т, промышленност | промышленност ь, сәнәгать |
| пропадать | тас болургъа/къалыргъа | югал-ырга |
| пропасть | тас/тюб болургъа/къалыргъа | югал-ырг а, үл-әргә |
| просить | тилерг е, сорургъ а, джалыныргъа | сора-рг а, ялвар-ырг а, үтен-ергә |
| проснуться | уяныргъа | уян-ырга |
| простить | кечерге | гафу ит-әргә |
| просто | 1.бо ш, бошун а, тын ч, дженгил 2.чырт чырт да 3.джангы з, къуру | җиңел бары тик |
| простой | 1.бо ш, бошун а, тын ч, дженгил 2.чырт чырт да 3.джангы з, къуру 4.бо ш, тю з, хыйласыз | гад и, беркатлы |
| простор | 1.кенгли к, эркинлик 2.кенг/эркин джер | киңлек |
| просторный | кен г, эркин | ки ң, иркен |
| пространство | и ч, юс. кенгликл е, пространство | пространств о, урын |
| просьба | тилек | сора у, үтенеч |
| против | 1.каршч ы, ёрге 2.(напроти в) туур а, аллында | каршы |
| противник | душман | дошма н, каршы як |
| протянуть | созаргъ а, тартыргъ а, узатыргъа | суз-арг а, тартып суз-арга |
| профессия | усталык ъ, санагъа т, профессия | белгечле к, һөнәр |
| проходить | ётерг е, барыргъ а, джюрюб турургъа | тарал-ырга үт-әргә |
| прочест ь, прочитать | окъургъ а, окъуб чыгъаргъа | укы-рг а, укып чыг-арга |
| прочий | башх а, къалгъа н, бирси | башк а, калган |
| прочно | къат ы, деменгил и, бёкем | какшамаслык итеп |
| прочный | къат ы, деменгил и, бёкем | ышанычлы |
| прошлый | ётге н, озгъан | узган |
| прощать | кечерге | гафу ит-әргә |
| прыгать | чынгаргъ а, секирирге | сикер-ергә |
| прыжок | секири у, секири м, чынгау | сикере ш, сикерү |
| прямо | тю з, туур а, тюзюнлей | тур ы, туп-туры |
| прямой | туур а, тюз | туры |
| птица | къанатлы | кош |
| пугать | къоркъутургъа | куркыт-ырга |
| пускат ь, пустить | ийерг е, джиберирг е, бошларгъа | җибәр-ерг ә, керт-ерг ә, тарат-ырга |
| пустой | бош | буш |
| пустыня | къу м, къумлу тю з, къуу джер | чү л, сахра |
| пусть | 1.болма къо й, къо й, айымыса(н а), барсы н, келсин | ярар инд е, -сын |
| пустяк | бош (за т) | юк-бар нәрс ә, зарар юк |
| путевка | путевк а, солуу къагыт | путевк а, юллама |
| путешествие | джолоучулукъ | сәяхәт |
| путь | джол | юл |
| пыль | букъу | тузан |
| пытаться | тырмашыргъ а, кёрюрге | маташ-ырга |
Р |
| работа | иш | э ш, хезмәт |
| работать | ишлерг е, этерге | эшлә-рг ә, хезмәт ит-әргә |
| работник | ишч и, къуллукъчу | хезмәткә р, хезмәтче |
| рабочий | ишчи | эшче эш |
| равно | 1.бирч а, тенг 2. болад ы, тенгди | бердәй ү к, тигез |
| равнодушно | сансы з, сан этме й, сууукъ | илтифатсыз |
| равнодушный | сансы з, сан этме й, сууукъ | ваемсы з, исе китми торган |
| равномерно | бирч а, тен г, тенг/бирча халда | бертигез |
| равный | тенги ш, тен г, бир халлы | тиге з, тиңдәш |
| рад | къууаныд ы, разы | ша т, риза |
| ради | ючю н, амалтын | өчен |
| радоваться | къууаныргъ а, сюйюнюрг е, разы болургъа | шатлан-ырг а, сөен-ерг ә, куан-ырга |
| радостно | къууанчл ы, разы болу б, сюйюнюб | шатланы п, сөенеп |
| радостный | къууанчлы | сөенечл е, шатлыклы |
| радость | къууанч | шатлы к, куаныч |
| раз | би р, бир джолд а, бир кере | тапкы р, юл ы, чак |
| разбирать | айырыргъ а, | алып бетер-ерг ә, тикшер-ергә |
| разбитый | ууатылгъа н, бузулгъа н, чачылгъа н, | ватылган |
| разбор | чачы у, тона у, алыб кетиу/къойу у, ойуу | тикшер ү, сүтү |
| разве | ..м ы, сора | ...-мыни(мен и), әллә...-мы(м е) |
| разведчик | излеуч ю, тахсачы | эзләүч е, разведчик |
| развести | 1.(бра к) айырыргъ а, 2.(по места м) джер джерге чачаргъ а, 3.(растворит ь) эритирге 4.(огон ь) тамызыргъа | илтеп куя-рга; аер-ырга асра-рга |
| развивать | 1.(увеличит ь) ёсдюрюрг е, айнытыргъа 2.(размотат ь) седиретирге | үстер-ергә ныгыт-ырга |
| развитие | 1.(увеличени е) ёсюм/ёсюу,ёсдюрюу/ёсдюрю м, 2.(просвещенност ь) (билим/гъилм у) дараджа | үсе ш, белем дәрәҗәсе |
| развитой | ёсюмл ю, ёсген | таз а, үскән |
| развитьс я, развить | ёсерг е, кючлю болургъа | сүтел-ергә ныг-ырг а, үс-әргә |
| разглядеть | кёрюрг е, эслерге | тан-ырга бел-ергә |
| разглядывать | къараб турургъ а, сынаб/сымарлаб къараргъа | карап тор-ырга |
| разговаривать | сёлеширге | сөйләш-ергә |
| разговор | сё з, сёзле у, сёлеши у, ушакъ | сү з, сөйләшү |
| разговорный | сёлешген | сөйләү |
| раздаватьс я, раздаться | 1.(зву к) эшитилирге 2.(дат ь) юлеширг е, чачаргъа 3.(расширит ь) керирг е, созаргъа | ишетел-ергә |
| раздеться | тешинирге | чишен-ергә |
| раздумье | о й, сагъыш | у й, уйлану |
| различный | башха | һәртөрле |
| разломать | ууатыргъ а, чачаргъ а, ойаргъа | ват-арг а, җимер-ергә |
| размер | ёлчем/ёлче | зурлы к, күләм; үлчәм |
| разнообразный | тюрлю-тюрл ю, хар тюрлю | һәртөрле |
| разный | башх а, ушамаган | төрле |
| разобрать | чачарагъа | алып бетер-ерг ә, тикшер-ергә |
| разобраться | ангыларгъ а, ачыкъларгъа | аңла-рг а, ачыкла-рга |
| разойтись | чачылыргъ а, кетерге | таралыш-ырг а, тарал-ырга |
| разрешат ь, разрешить | эркинлик берирг е, эркин этерг е, унаргъа | рөхсәт ит-әрг ә, хәл ит-әргә |
| разрешение | эркинли к, унау | хәл ит ү, рөхсәт |
| разряд | 1,(клас с) тукъу м, къауум 2.(степен ь) дараджа 3.(оружи е) огъун алы у, аты у, атыб бошатыу | төркем разряд бушану |
| разум | акъы л, ангы/ан г, баш | акы л, зиһен |
| разумеется | игитда дейс е, ишек джокъ | билгел е, әлбәттә |
| разучиват ь, разучить | юренирг е, азбар этерг е, иги билирге | ятла-рг а, өйрән-ергә |
| районный | район | район |
| раненый | джаралы | яраланга н, яралы кеше |
| ранний | эртден | иртә н, иртә килгән |
| рано | эртде | ирт ә, иртү к, бик иртә |
| раньше | эртдере к, алгъы н, алгъаракъ | элегрә к, алд а, башта |
| раскрыть | ачаргъ а, джайаргъа | ач-арг а, җәя-рг ә, фаш ит-әргә |
| расписаться | къол салыргъа | кул куя-рга |
| расположенный | 1.(местонахождени е) орнашха н, болгъа н, тургъан 2.(благосклонност ь) кёл салгъа н, ариу кёрген | урнашка н, урнаштырылган |
| распорядок | низам/миза м, джорукъ | тәртип |
| распоряжение | буйрук ъ, | боеры к, күрсәтмә |
| рассердиться | ачыуланыргъ а, чамланыргъа | ачулан-ырг а, җикен-ергә |
| рассказ | хапа р, айтыу | хикә я, сөйләү |
| рассказать | айтыргъ а, хапар айтыргъ а, | сөйлә-рг ә, хикәя ит-әргә |
| рассматривать | къараргъ а, къараб кёрюрге | күреп ал-ырг а, кара-рга |
| рассмеяться | кюлюрге | көл-әрг ә, көлә башла-рга |
| расспросить | соруулашыргъ а, сорургъа | сораш-ырг а, белеш-ергә |
| расстояние | ар а, арас ы, узакълыкъ | ар а, ераклык |
| расстроиться | бузулургъ а, чачылыргъ а, оюлургъа | бозыл-ырга какша-рга |
| рассуждать | ойлашыргъ а, акъыл этерг е, сюзерге | уйла-рг а, сөйләш-ергә |
| растение | ёсюмлю к, битим | үсемлек |
| растерянно | алджа б, джунчу б, эс ташла б, | аптыра п, каушап |
| растерять | тас этерг е, джояргъа | югалт-ырг а, жуя-рга |
| расти | ёсерг е, уллу/кёб болургъ а, ёсюб барыргъа | үс-әрг ә, арт-ырг а, көчәе-ргә |
| расходиться | 1.(о брак е) чачылыргъ а, 2.(разбушеватьс я) теберг е, къобаргъа | таралыш-ырг а, тарал-ырга |
| расчет | пайда/файд а, эсебле у, хыйсабла у, тергеу | исәпләү файда |
| реальный | керт и, хакъ | реал ь, тормышчан |
| ребенок | бал а, сабий | бал а, нарасый |
| ребята | сабийл е, джашла | балала р, егетләр |
| редакция | редакция | редакцияләү редакция |
| редкий | а з, джукъ а, | сирә к, сирәк була торган |
| редко | а з, аз-а з, сан бир | сирәк |
| резиновый | резина | резина |
| резки й, резко | ач ы, къат ы, кючлю | киске н, ач ы, борын яргыч |
| результат | результа т, ахы р, эсе б, хыйсаб | нәтиҗ ә, күрсәткеч |
| река | су у, къоба н, черек | елга |
| ремонт | ремон т, джама у, джангыртыу | ремонт ремонтлау |
| республиканский | республик а, джумхуриет | республик а, җөмһүрият... |
| речь | сё з, ти л, сёлеши у, ушакъ | сөйләү тел; речь |
| решат ь, решить | тындырыргъ а, +см.ниже гл.,,.+гъ а,..+ларгъ а,..ге...лерге | чиш-әрг ә, кара-рг а, кыл-ырга |
| решение | 1.(действи е) этиу 2.(выво д) беги м, оно у, мура т, акъыл | чиш ү, кара р, нәтиҗә |
| решенный | этилге н, бегимлешге н, оноулашхан... | чишелгә н, хәл ителгән |
| решительн о, решительный | тауке л, джиги т, къокъма й, аккылсыз | кы ю, кискен; һич |
| рисунок | сурат | рәсе м, сурәт |
| робко | къоркъ а, тартына/татыны б, уяла/уялыб | кыюсыз гын а, юаш кына |
| ровн о, ровный | тю з, тен г, бирча | тиге з, төгә л, бөтенләй |
| род | тукъу м, | ыр у, нәсел; род |
| родина | ата джурт | туган и л, ватан |
| родители | ата-ана | ата-ана |
| родиться | тууаргъа | ту-арга |
| родной | туугъан | туга н, туып-үскән |
| рождение | туууу (tuwu w), табы у, джаратыу | туу |
| розовый | къызгъы л, чайыр бетли | ал роза |
| роль | рол ь, тутхан орун | рол ь, тоткан урын |
| рост | 1.(процес с) ёсю у, юйре у, кёлтюрюлюу 2.(о человек е) сюйе к, бой | үсү буй; үсеш |
| рот | 1.аууз 2.(едо к) тамак ъ, къары н, джан | авыз җан; тамак |
| рубашка | кёлек | күлмәк |
| рубеж | чек | чи к, ара |
| рубль | сом | (бе р) су м, тәңкә |
| рука | къол | кул |
| рукав | джен г, | җиң елга култыгы |
| руководитель | башч ы, оноучу | җитәкч е, башлык |
| руководить | башчылыкъ/оноу этерге | җитәкчелек ит-әргә |
| русский | орус | рус |
| ручка | 1.къалам 2.са б, тутху | каләм тотка |
| рыба | балык ъ, чабакъ | балык |
| рыбак | чабакъч ы, балыкъчы | балыкчы |
| рыжий | сар ы, къызгъылдым-сары | җирә н, җирән чәчле |
| ряд | 1.тизги н, са ф, сатыр2.(нескольк о) талай | рә т, саф; күп кенә |
| рядом | къатында/къат ы, джаны/джанынд а, узаймай/узакъ болмай | янәш ә, якын гына |
С |
| с I(с о) | ...да н,..ден | ...-дан(...-та н), белән |
| с II(с о) | ...л ы,...ли | белә н,...-л ы,...-лап чамас ы,...-ла п, диярлек |
| сад | бачх а, кёгет/терек бачха | бакч а, җимеш бакчасы |
| садиться | олтурургъа | утыр-ырга |
| сам | (О Н) -кес и, ( Я) -кеси м, (Т Ы) -кесинг | үзе м, үзе ң, үзе |
| самодеятельность | самодеятельност ь, кеси къуралгъан | үзешчәнлек |
| самолет | самоле т, аэропла н, (учак ъ) | самоле т, очкыч |
| самостоятельность | башына эркинлик | бәйсезлек |
| самостоятельный | башына эркин | мөстәкыйль |
| самый | 1.(именн о) ма б у, кеси 2.(в превосходной степен и) э м, чынг 3.(как ра з) тюз тамам 4.(подчеркивание значени я) къуру кеси | нәк ъ, үз е, ү к, и ң, үзе |
| сапоги | чурукъ | итек |
| сарай | габде ш, ба у, джатм а, джапхакъ | сарай |
| сбиться | 1.таяргъа 2.аджашыргъа 3.(о обув и) баймакъ болургъ а, ашалыргъа | ялгыш-ырг а, бутал-ырга |
| сбор | 1.джыйы у, джыйылы у, 2.(приготовлени е) хазырланыу | җы ю, җыелу |
| свалиться | джыгъылыргъ а, ауаргъ а, тёгерге | егыл-ырг а, ав-арг а, ишел-ергә |
| сведение | хапа р, били у, сезиу | мәгълүма т, хәбәр |
| свежий | 1.джанг ы, 2.(возду х) салкъын | яң а, са ф, иң соңгы |
| сверкающий | джылтырагъан | ялтырап торган |
| сверху | баш ы, юсюнд е, огъартын | югарыда н, өстән |
| свет | джарык ъ, ню р, дуния | яктылы к, ут; дөнь я, җиһан |
| светлый | джарык ъ, ачыкъ | якт ы, ачы к, тонык |
| свидание | кёрюшю у, тюбешиу | күреш ү, очрашу |
| свобода | азатлык ъ, эркинли к, | ире к, азатлы к, хөрлек |
| свободно | эрки н, азат (эркинле б, азатланы б) | ирке н, иркенләп |
| свободный | эрки н, азат | аза т, ирке н, буш |
| своеобразный | энчи бетл и, кеси халили | үзенә бертөрле |
| свой | кеси (.. м,..н г,....,..н и) | ү з, үзенең |
| связанный | байланга н, табылгъан | бәйләнгән |
| связь | 1.байламлылыкъ/байла м, 2.(любовна я) джюрю у, айланыу | бәйләне ш, элемтә |
| сдать | берирг е, кайтарыргъа | бир-ерг е, кайтар-арга |
| сделанный | этилге н, ишленген | ясалга н, эшләнгән |
| сделать | этерг е, ишлерге | эшлә-рг ә, ит-әргә |
| сделаться | этилирг е, ишленирге | бул-ырг а, барлыкка кил-ергә |
| себя | кеси | үземн е, үзеңн е, үзен |
| северный | шимал (неологиз м, кюзе й) | төньяк |
| сегодня | бюгюн | бүген |
| сегодняшний | бюгюнг ю, бусагъатдагъы | бүгенге |
| седой | ча л, агъаргъа н, акъ | ча л, агарга н, аксыл |
| сей | бу | б у, шушы |
| сейчас | бусагъат | хәзе р, шунда ук |
| секрет | 1.таш а, тахс а, джашыргъан 2. себеб | сер |
| секретарь | 1.секретарь 2.къагытч ы, болушчу | сәркатип |
| секунда | секунд | секунд |
| село | эл | авыл |
| сельдь | сельд | сельд ь, селедка |
| сельский | э л, элчи | авыл |
| семья | юйдег и, юйюр | гаилә |
| сено | бичен | печән |
| сердито | ачыуланыб/ачууланыб | ачуланы п, усал итеп |
| сердитый | ачууланган/ачуулу | ачул ы, усал |
| сердиться | ачыуланыргъа/ачыу болургъа | ачулан-ырг а, ачу кил-ергә |
| сердце | джюрек | йөрә к, күңе л, бәгырь |
| середина | орт а, орталыкъ | урт а, урталык |
| серый | бо з, кё к, кюл | соры сүрә н, төссез |
| серьезн о, серьёзный | 1.серьезн о, накъырдасыз 2.(вдумчив о) адымыч а, кёл бл а, тынгыл ы, керти 3.(опасн о) къыйы н, ауур | җитд и, чынлап |
| сестра | эгеч | кыз кардә ш, ап а, сеңел |
| сесть | олтурургъа | утыр-ырг а, кун-арга; бат-арга |
| сзади | арт джанында н, артдан/артындан | артта н, артта |
| сидеть | олтурургъ а, олтуруб турургъа | утыр-ырг а, утырып тор-ырга |
| сила | кю ч, къарыу | кө ч, куә т, хә л, дәрман |
| сильн о, сильный | кючл ю, къарыул у, къаты | кат ы, ны к, көчле |
| синий | кёк | күк |
| система | система | систем а, тәртип |
| сказанный | айтылгъан | әйтелгә н, диелгән |
| сказать | айтылгъан | әйт-ерг ә, ди-яргә |
| сказка | таурух | әкият |
| скамейка | скамейк а, шиндик | эскәмия |
| сквозь | ичи бла | үтәл и, аркыл ы, аша |
| складываться | бюкленирг е, джыйылыргъа | өелеп куел-ырг а, тор-ырга |
| сколько | ненч а, нелляй би к, къаллай бир | күпм е, нич ә, никадәр |
| скорее | теркире к, дженгилре к, тезрек | тизрә к, җәһәтрәк |
| скор о, скорый | те з, дженги л, терк | ти з, җәһә т, тиздән |
| скорость | къызыулук ъ, дженгиллик | тизлек |
| скромный | 1.адебл и, намысл ы, тын ч, уялчакъ 2.къошакъсы з, 3.(скудны й) бурх у, адарг ы, къолайсыз | тыйна к, гади; аз гына |
| скрыться | 1.(спрятатьс я) бугъунургъ а, джашыныргъ а, 2.(исчезнут ь) кёзден кетерг е, думп/тас/зинк болургъ а, ташайыргъа | яшерен-ерг ә, күздән югал-ырга |
| скучно | эригиб турургъ а, эрикген (..) | күңелсе з, яманс у, эч пошу |
| скучный | эрикдирге н, эрикдириб къойгъан | күңелсе з, эчпошыргыч |
| слабо | 1.кърарыуусу з, бош 2. къолайсыз | буш ите п, тыгыз итмичә |
| слабый | 1.къарыусу з, кючсю з, къолайсы з, 2.(о здоровь е) + къарымсы з, азгъы н, кемизл и, рахы н, чыркъым | көчсе з, чирләшкә салмак |
| слава | махта у, ат/айтылгъан | да н, шөһрәт |
| славный | 1.махтаулу 2.(приятны й) аламатаз | атаклы яхшы |
| слегка | азчык ъ, бир кесек | аз гын а, җиңелчә |
| след | 1.ы з, 2. белг и, тамгъа | э з, билге |
| следить | 1.ызларгъ а, 2.мараргъ а, къараргъа | күзәт-ерг ә, кара-рга |
| следовать | ызындын/артындан болургъа/барыргъа/чыгъаргъа | артыннан йөр-ерг ә, бар-ырга |
| следующий | ызындагъ ы, артындагъ ы, эндиг и, | бара торга н, аннан соңгы |
| слеза | джыламук ъ, кёз джаш | яш ь, күз яше |
| слишком | асыр ы, асыры бе к, бегирек | би к, бигрә к, үтә |
| словно | ...ч а, киби к, ушаш | кебе к, әйтерсе ң, диярсең |
| слово | сёз | сүз |
| словом | къысхас ы, узун сёзню къысхас ы, | кыскасы |
| сложенный | см.следующ.слово:
корень+гъа н, ген | өеп куелга н, кушылган бөкләнгән |
| сложить | 1.(вмест е) къаларгъ а, джыяргъа 2.(согнут ь) бюклерг е, бюклеб салыргъа 3.(снят ь) тюшюрюрге 4.(из часте й) къураргъ а, этерге 5.(матем.)къошаргъа 6.(сочинит ь) этерг е, джазаргъа | өеп куя-рга |
| сложный | къыйы н, къуралгъа н, джыйымдыкъ | катлаул ы, кыен; кушма |
| слой | къа т, къатла у, къатлам | катла м, катлау |
| служба | къуллук ъ, и ш, джумуш | хезмә т, эш |
| служить | къуллукъ/иш/джумуш этерге | хезмәт ит-әрг ә, эшлә-ргә |
| случай | 1. (проишестви е) и ш, зат 2.(возможност ь) таб ы, табы тюшюу | вакыйг а, җай |
| случайно | бир бирд е, бир алада | очраклы рәвештә |
| случайный | бир бирд е, бир алада | очракл ы, көтелмәгән |
| случатьс я, случиться | болургъ а, тюшерге | бул-ырг а, туры кил-ергә |
| слушать | тынгыларгъ а, | тыңла-рг а, санла-рг а, кара-рга |
| слушаться | тынгларгъ а, сыйын кёрюрге | тыңла-рг а, санла-рга |
| слышать | эшитирге | ишет-ерг ә, сиз-әрг ә, тоя-рга |
| слышаться | | ишетел-ерг ә, сизел-ерг ә, тоел-ырга |
| слышно | эшитиле | ишетел ә, хәбәрләр бар |
| слышный | эшитилген | ишетелә торган |
| смел о, смелый | тауке л, баты р, джигит | кы ю, гайрәтләнеп |
| смена | ауушуну у, ауушдуру у, алмашыну у, алмашдырыу | алмашын у, смен а, алмаш |
| смерть | ёлю м, аджал | үле м, әҗә л, вафат |
| сметь | къоркъмазгъ а, умут этерге | кыю (ха к) бул-ырга |
| смешно | кюлюрч а, кюлдюрюрча | көлке итеп |
| смешной | кюлкюл ю, кюлюрча | көлк е, көлдергеч |
| смеясь | кюл е, кюлю б, | көле п, шаярып |
| смеяться | 1.кюлюрге 2.(насмехатьс я) хылекке/самаркъау этерге | көл-әрг ә, мыскыл ит-әргә |
| смотреть | къараргъ а, айланыб/къараб турургъа | кара-рг а, күзәт-ергә |
| смочь | эталыргъ а, кълолдан келирге | булдыр-ырг а, кулдан кил-ергә |
| смущенно | уялы б, джунчу б, тартыны б, алджаб | оялы п, уңайсызланып |
| смысл | магъана | мәгънә максат файда |
| сначала | 1.алгъ а, алгъы н, аллында н, башындан 2.джангыдан | башт а, яңабаштан |
| снег | къар | кар |
| снежный | къа р, къарлы | ка р, карлы |
| снимать | тешерг е, салыргъ а, алыргъ а, джыйаргъа | төшер-ергә сал-ырга; җый( я) -рг а, ал-ырга |
| снимок | кар т, сурат | рәсе м, күчермә |
| снова | джангыда н, энтда | яңада н, тагы бер кат |
| снять | тешерг е, алыръ а, ауларгъ а, тешерг е, къоратыргъа | ал-ырга төшер-ергә сал-ырга |
| собака | ит | эт |
| собиратьс я, собрат ь, собраться | джыйаргъ а, джыйыныргъ а, хазырланыргъ а, тебрерге | җыел-ырг а, җыен-ырга |
| собрание | джыйылы у, джыйылы ш, джыйылма | җыелы ш, җыелма |
| собственно | кертис и, тюзю | чынынд а, дөресендә |
| совершать | этерг е, | яса-рг а, күрсәт-ерг ә, ит-әргә |
| совершенно | бютю н, бютюнле й, тамам | бөтенлә й, тәма м, һич |
| совесть | бе т, уя т, намы с, айыб | вөҗда н, намус |
| совет | кенге ш, оно у, совет | киңә ш, мәслихәт |
| советовать | кенгеш/оноу этерге/берирге | киңәш бир-ергә |
| совещание | кенге ш, (олтуру ш, джыйылы у) | киңәшмә |
| современный | бюгюнг ю, бусагъатдагъы | заманда ш, хәзерге |
| совсем | 1.(отрицани е) чыртд а, къур у, къуру да 2.(вполн е) саула й, толусу бла | бөтенлә й, һич т ә, дөм... |
| согласиться | разы болургъ а, хо дерг е, келиширге | риза бул-ырг а, килеш-ергә |
| согласный | раз ы, келишге н, хо деген | риз а, килешкән |
| содержание | 1.(смыс л) ич и, ичиндеги 2.(действи е) туту у, асырау 3.(оглавлени е) башлар ы, маъанасы | эчтәлек |
| сожаление | къыйналы у, ёкюню у, къайгъыры у, сокъураныу | кызганы ч, үкенеч |
| создание | 1.(действи е) къура у, чыгъарыу 2.(произведени е) чыгъарма 3.(существ о) инса н, джан | булдыр у, төз ү, язу |
| созданный | джаратылгъа н, къуралгъа н, джасалгъан | төзелгә н, ясалган |
| создать | къураргъ а, чыгъарыргъ а, болдурургъа | булдыр-ырг а, төзе-рг ә, тудыр-ырга |
| сознание | 1.(философи я) ан г, аг ы, акъы л, ой 2.ангыла у, били у, тюшюню у, 3.э с, кёл | а ң, һу ш, и с, аңлау |
| сойти | тюшерг е, чыгъаргъ а, къобаргъа | төш-әрг ә, чыг-арг а, куб-арг а, бет-әргә |
| солнечный | кю н, кюнл ю, кюнню | коя ш, кояшлы |
| солнце | кюн | кояш |
| сомнение | ишекышанма у, ишек этиу | ши к, шөбһә |
| сомнительный | ишекл и, ышангысы з, аккылы | шикл е, шөбһәле |
| сон | джукъ у, тюш | йок ы, төш |
| сообщат ь, сообщить | айтыргъ а, билдирирг е, хапар айтыргъа | хәбәр ит-әрг ә, белдер-ергә |
| сообщение | хапа р, бтлдириу | хәбә р, элемтә |
| соревнование | эришиу | ярыш |
| сосед | хоншу | күрш е, күрше-күлән |
| соседний | хоншу | күрше |
| сосна | нарат | нарат |
| составить | этерг е, къураргъ а, къурашдырыргъ а, джыйыщдырыргъа тизерг е, | янәшә куя-рг а, төз-әрг ә, яса-рга |
| состояние | 1.ха л, болум 2.(имуществ о) мюл к, байлык ъ, рысхы | хә л, торыш байлык |
| состоять | турургъ а, болургъ а, бар болургъа | тор-ырг а, бул-ырга |
| состояться | болургъа | бул-ырга |
| союз | бирли к, бирле ш, бириги у, бирлешиу | сою з, берлек теркәгеч |
| спасибо | сау бо л, рахмат | рәхмәт |
| спасти | къутхарыргъ а, къутулургъа | коткар-ырг а, йолып кал-ырга |
| спать | джукъларгъ а, тюшде болургъа | йокла-рга |
| сперва | алгъ а, алгъы буру н, аллы бл а, биринчи | эле к, башт а, әүвәл |
| специалист | уст а, специалист | белгеч |
| специальность | усталык ъ, специальность | белгечлек |
| специальный | бир затха джараулу | махсус |
| спешить | 1.ашыгъыргъ а, 2.( о часа х) алгъа барыргъа | ашыг-ырг а, кабалан-ырга |
| спина | сыр т, аркъа | арк а, сырт |
| спокойно | тын ч, рахат | тыныч кына |
| спокойный | тын ч, рахат | тыныч |
| спор | ёчеши у, да у, даулашы у, сё з, къайгъы | бәхә с, сүз көрәштер ү, дау |
| спорить | ёчеширг е, даулашыргъ а, урушургъ а, демлеширге | бәхәсләш-ерг ә, җиңеш-ергә |
| спортивный | спорт | спорт |
| спортсмен | спортч у, спортсмен | спортчы |
| способ | ама л, себе б, мада р, джол | ысу л, ю л, юнь |
| способность | пахм у, били у, къолдан келиу | сәләт |
| способный | пахмул у, болумл у, эталлык ъ, къолундан келлик | сәләтл е, булдыклы |
| справа | онгда н, онг джанындан | уңна н, уң якта н, уңда |
| справедливый | тю з, хакъл ы, джан басмаучу | гаде л, тур ы, хаклы |
| справиться | тындырыргъ а, эталыргъа | булдыра ал-ырг а, җиң-әргә |
| спрашиват ь, спросить | сорургъ а, | сора-рг а, таләп ит-әргә |
| спрятать | джашырыргъ а, букъдурургъ а, бугъундурургъа | яшер-ерг ә, качыр-ырга |
| спрятаться | джашыныргъ а, бугъунургъ а, бугъаргъа | яшерен-ерг ә, кач-арг а, пос-арга |
| спуститься | тюшерг е, энерг е, ийилирге | төш-әрг ә, аска төш-әргә |
| спустя | сор а, озу б, озгъандан сора | үткәч |
| спутник | джода ш, джол нёгер | юлда ш, иярчен |
| сразу | 1.олсагъа т, мычыма й, эрла й, 2, бирде н, бир заманда | шунда у к, берьюлы |
| среди | арада/арасынд а, ортада/ортасында | арасында |
| средний | орта | урт а, уртадаг ы, уртача |
| средство | 1.(спосо б) ама л, мада р, джо л, 2.(денежны е) ачх а, мюл к, мал | чар а, юл; акча |
| срок | кёзю у, болджа л, заман | вакыт срок |
| срочно | дженги л, къысх а, тер к, те з, ашыгъыш | бик ти з, ашыгыч |
| ставить | 1.салыргъ а, сюерг е, тизерге2.(пар и) ёч салыргъа 3.(устраиват ь) этерг е, къураргъа | бастыр-ырг а, урнаштыр-ырг а, куя-рга |
| становиться | болургъ а, | бас-арг а, бул-ырг а, урнаш-ырга |
| стараться | тырмашыргъ а, кюреширге | тырыш-ырга |
| старик | къарт | карт |
| старинный | бурунг у, эски | борынг ы, күптәнг е, иске |
| старуха | къарт къаты н, амма | карчык |
| старший | тамад а, абада н, уллу | ол ы, югар ы, өлкән |
| старый | къар т, эски | кар т, иск е, алама |
| стать I | турургъ а, сюелирг е, сыйыныргъ а, кирирге | бас-арг а, урнаш-ырг а, тукта-рга |
| стать II | болургъа | бул-ырга |
| статья | статья | мәкалә маддә |
| стекло | мияла | пыяла |
| степь | тю з, къыр | дала |
| стих | назм у, ая т, шийир | шигырь |
| стоить | турургъ а, тутаргъ а, болургъа | тор-ырг а, яра-рга |
| стол | сто л, | өстә л, табын |
| столб | багъана | багана |
| столица | ара шахар | башкал а, мәркәз |
| столовая | ашхан а, аш бёлме | аш бүлмәс е, ашханә |
| столько | аллай/быллай би р, талай би р, анч а, мынча | шулкадә р, шулхәтле |
| сторона | 1.(направлени е) джа н, таб а, къабыргъа 2.(местност ь) джур т, дже р, джан | я к, чи т, тараф |
| стоявший | сюелге н, тургъа н, | торга н, басып торган |
| стоять | сюелирг е, турургъ а, орнашыргъ а, тохтаргъа | тор-ырг а, урнаш-ырг а, тукта-рга |
| стража | къарауу л, сакълаул | кораллы сакчы(ла р), сак |
| страна | къыра л, эл | и л, як |
| страница | бет | бит сәхифә |
| странн о, странный | сейи р, къуджу р, тюрлю | гаҗәп хә л, сәе р, әкәмәт |
| странствие | джолоучулук ъ, кёз ачыу | сәяхә т, ил гизү |
| страх | къоркъу у, къоркъунч | курк у, кот оч у, дәһшәт |
| страшн о, страшный | къоркъунучл у, къоркъутхан | куркыны ч, курку |
| стрелять | атаргъа | ат-арга |
| стремиться | талпыргъ а, кюреширг е, тырмашыргъ а, ашыгъыб барыргъа | ашыгып бар-ырг а, омтыл-ырга |
| стремление | тырмашы у, талпымакъла у, кюрешиу | омтылы ш, морат |
| строгий | къат ы, хын ы, | таләпчә н, кыры с, төгәл |
| строго | къат ы, хыны | таләпчәнлек күрсәтеп |
| строение | мекя м, ю й, ишленген | төз ү, корылм а, төзелеш |
| строитель | ишч и, къурулушчу | төзүче |
| строительный | къурулуш | төз ү, төзелеш |
| строительство | къурулуш | төзеле ш, корылыш |
| строить | ишлерг е, къураргъ а, салыргъа | төз-ерг ә, яса-рг а, кор-ырга |
| строиться | ишлендирирг е, садырыргъ а, | үзеңә йорт төзе-ргә сафка тезел-ергә |
| строй | 1.са ф, 2.къурулуш | са ф, стро й, көйләнеш |
| стройка | стройк а, къурулуш | төз ү, төзеле ш, корылма |
| строка | тизгин | юл |
| строчка | тизгин | юл |
| стук | таууш | шакылда у, каг у, тибү |
| стул | олтургу ч, шиндик | урынды к, утыргыч |
| стучать | къагъаргъ а, дюнгюрдетиге | шакылда-рг а, каг-арга |
| стыдно | уятлы/айыблы болургъа | оят |
| суд | сю д, махкеме | су д, хөкем |
| судить | 1.сюд/махкеме бардырыргъа/этерге 2.кёлюн айтыргъа | фикер йөрт-ергә гаеплә-ргә |
| судьба | джазыу | язмы ш, тәкъди р, күрәчәк |
| суметь | эталыргъ а, къолдан келирге | булдыра ал-ырг а, кулдан кил-ергә |
| сумка | бочх а, хурджу н, артмакъ | букч а, сумка |
| сунуть | сугъаргъ а, тыгъаргъа | тыг-арг а, куя-рг а, сал-ырга |
| суровый | къат ы, къыйы н, хын ы, | кыры с, кат ы, авыр |
| сутки | сутк а, кюнкече | тәүле к, көн |
| сухой | къургъак ъ, кебдирилге н, къатха н, къуру | кор ы, киптерелгән |
| существо | 1.за т, джаны болгъа н, киши 2.магъана | за т, җан ияс е, кеше |
| существовать | джашаргъ а, турургъа | яшә-рг ә, бар бул-ырга |
| схватить | тутаргъ а, (сермеб/туту б) алыргъ а, табаргъа | тотып ал-ырга; аңла-рга |
| сходить | бапрыб къайтыргъа/келирге | барып кайт-ырга |
| сцена | сахна | сәхн ә, күренеш |
| счастливый | къуанчл ы, насыблы | бәхетле |
| счастье | насыб | бәхе т, сәгадәт |
| счет | сана у, эсеблеу | сана у, исәплә ү, счет |
| считать | санаргъ а, эсеблерг е, тергерге | сана-рг а, исәплә-ргә |
| считаться | 1.саналыргъ а, тергелирге 2.тынгыларгъ а, къараргъа | исәпләш-ерг ә, санаш-ырга |
| съезд | съез д, джыйылыу | съез д, кил ү, корылтай |
| съесть | ашаргъ а, ашаб къояргъа | аша-рг а, ашап бетер-ергә |
| сыграть | 1.ойнаргъ а, 2.( на инструмент е) согъаргъа | уйна-рг а, башкар-ырга |
| сын | у л, джа ш, улан | ул |
| сюда | бер и, былай | монд а, бире |
Т |
| тайна | сы р, тахс а, таша | сер |
| так | ала й, ол халд а, былай | шула й, бола й, мәсәлән |
| также | д а, аны бла бирд е, эм д а, аныча | шулай у к, да |
| такой | аныч а, алла й, алай | шунды й, шулкадәр |
| там | анд а, алайд а, артд а, андан сора | анд а, шунд а, тегендә |
| танец | тебсеу | бию |
| танцевать | терсерге | бие-ргә |
| тарелка | табак ъ, тепшек | тәлинкә |
| таскать | ташыргъ а, тартаргъа | таш-ырг а, тарт-ырга |
| татарский | татар | татар |
| тащить | ташыргъа | алып бар-ырга |
| твердить | къайтарыб айтыб турургъа | колагына тукы-рг а, ятла-рга |
| твердо | къаты | ны к, катгый |
| твердый | къаты | кат ы, ныклы |
| твой | сеники | синең |
| творческий | чыгъармалаы | иҗади |
| творчество | чыгъармачылыкъ | иҗат |
| т.е.(то ест ь) | алай деге н, алай демеклик т | ягъни |
| тело | тёнгек/тёмме к, са н, за т, тин | тә н, җисем |
| тем | 1.(и м) алагъа 2. (сравнени е) ол къада р, анча | шул хәтл е, шулкадәр |
| темно | къарангы | караңгы |
| темнота | къарангылыкъ | караңгылык |
| темный | къаранг ы, | караңгы җинаятьчел |
| тень | кёлекге | күләгә |
| теперь | энди/шёндю | хәзер |
| тепло | джылы | җыл ы, дусларча |
| теплый | джылы | җылы ягымлы |
| терпеть | тёзерге | түз-әргә очра-рг а, күр-ергә |
| территория | территори я, джерджюз ю, джер | территория |
| терять | тас этерг е, айырылыргъа | югалт-ырг а, аерыл-ырг а, әрәм ит-әргә |
| тесно | та р, тык ъ, такъыр | тыгы з, тар |
| тетрад ь, тетрадка | дефтер | дәфтәр |
| тетя | ата/ана эгечи (тейз а) | апа |
| технический | техник | техник |
| течение | 1.агъы м, агъы у, саркъы у, 2.бары у, болуу | агы м, юнәлеш |
| тип | ти п, юлгю | ти п, төр |
| тихий | 1.тын ч, джууаш 2. сабыр, 3.акъырын | әкре н, ты н, басынкы |
| тихо | тын ч, акъыры н, шош | әкре н, тын |
| тихонько | акъырынчык ъ, тынчшыкъ | әкрен генә |
| тише | акъырынрак ъ, тынчракъ | акрынра к, чүгез |
| тишина | шы м, тынч болуу/туру у, тынгылык ъ, шошлукъ | тынлы к, тынычлык |
| то | о л, о | ...-ды р, нәкъ |
| то | алай эс е, сора | ул чагынд а, бер...бе р, я...я |
| то есть | ол демеклик | ягън и, дөресрәге |
| товарищ | джолдаш | иптәш |
| тогда | 1.ол/о заманда/кер е, алай болгъанда 2.алгъын | ул вакытт а, алай булгач |
| тоже | да | шулай у к, да |
| толпа | джыйы н, джоппу | халык |
| толстый | къалы н, семи з, базыкъ | калы н, юан |
| только | 1.къур у, джангыз 2.шо би р, тегеран 3.алай а, ёнге 4.огъун а, огъунакъ | бар ы, ләкин |
| тон | 1.(зву к) тауу ш, тон 2.(цве т) тюр | то н, төсмер |
| тонкий | 1.джукъ а, ингичке 2.къу у, къатанг ы, назик | юк а, нәфис |
| торжественный | 3.джити 4. амалгъа уста | тантаналы |
| торжество | байра м, къууанч | тантан а, җиңү |
| торопиться | ашыгъыргъа (ашыргъырмак ъ) | ашыг-ырга |
| торопливо | ашыгъы б, ашык ъ, бушукъ | ашыгы п, кабаланып |
| торопливый | ашыгъы ш, гузаб а, ашыгъыучу | ашыгуча н, ашыгыч |
| торчать | чыгъыб/къараб/кёрюнюб/сымпайыб турургъ а, | чыгып (тырпае п) тор-ырга |
| тоска | 1.тансыкълыкъ. кюсеу 2.термили у, мыдахлык | 1) (по кому-чему) сагыну, юксыну; тоска по родине — туган илне сагыну 2) (скука, уныние) ваем, эч пошу, сагыш; напала тоска — эч поша башлады, наводить тоску — эч пошыру |
У |
| у | джанынд а,...д а,..де | янынд а,...-да (-т а),...-ның |
| убегать | къачаргъ а, чабыб/къачыб кетерге | йөгер-ерг ә, кач-арг а, ташы-рга |
| убедительный | ийнандыргъа н, ишексиз | ышандырырлык |
| убежать | къачаргъ а, чабыб/къачыб кетерге | йөгер-ерг ә, кач-арг а, ташы-рга |
| убирать | джыйаргъ а, алыргъа | алып куя-рг а, җыя-рг а, бизә-ргә |
| убить | 1.ёлтюрюрг е, 2.тас/тюб этерге | үтер-ерг ә, өз-әрг ә, түг-әргә |
| уборка | джыйы у, ариулау | җы ю, җыештыру |
| убрать | алыб къояргъ а, джыйаргъа | алып куя-рг а, җыя-рг а, бизә-ргә |
| уважаемый | хурметли | хөрмәтле |
| уважать | сыйларгъ а, сый берирге | ихтирам ит-әрг ә, санла-рга |
| уважение | багъала у, хурме т, сый (бери у) | хөрмә т, ихтирам |
| уверенно | базыны б, тауке л, аккылсыз | ышаны п, туп-туры |
| уверенность | таукелли к, ийна м, ышанмакълык ъ, ышаныу | ышанганлы к, ышан у, ышаныч |
| уверенный | базгъа н, тауке л, аккылсыз | нык ышанган кеше |
| уверять | ышандырыргъ а, ийнандырыргъа | ышандыр-ырга |
| увидев | кёрюб | күреп (алы п) |
| увидеть | кёрюрг е, билирг е, ангылыргъа | күр-ерг ә, аңла-рг а, бел-ергә |
| уговаривать | алландырыргъ а, тюшюндюрюрг е, ангылатыргъ а, айтханга бурургъа | үгетлә-рг ә, юмала-рга |
| уговорить | алландырыргъ а, тюшюндюрюрг е, ангылатыргъ а, айтханга бурургъа | үгетлә-рг ә, килештер-ергә |
| угол | мюйю ш, къыйыр | почмак ча т, чатлык |
| уголок | мюйюшчю к, джер | почмак |
| уголь | кёмюр | күмер |
| угрюмо | мугу р, салп ы, хын ы, къаранг ы, | күнелсе з, караңгы |
| удаваться | болургъ а, онг тюшерге/чыгъыргъа | уңышлы барып чыг-арга |
| удар | 1.уруу 2.(зву к) таууш 3.(огорчени е) къыйынлыкъ | бәр ү, тиб ү, уда р, һөҗүм |
| ударить | урургъ а, сугъаргъа | суг-арг а, бәр-ергә |
| удаться | болургъа | уңышлы барып чыг-арга |
| удивительно | сейи р, аджайыб | гаҗә п, искиткеч |
| удивительный | сейирл и, аджайы б, тамаша | гаҗәе п, искиткеч |
| удивиться | сейирсинирг е, аджайыбланыргъа | ис кит-әрг ә, гаҗәплән-ергә |
| удивление | сейирсиниу | ис кит ү, гаҗәпләнү |
| удивленно | сейипсини б, аджайыб | ис ките п, гаҗәпләнеп |
| удобно | онгайл ы, та б, къолай | уңайл ы, җайл ы, кулай |
| удобный | та б, къолайлы | уңа й, уңайл ы, җайлы |
| удовольствие | зауук ъ, къуан ч, разылыкъ | рәхә т, хозур |
| уезжать | кетерг е, кетиб барыргъа | кит-әрг ә, китеп бар-ырга |
| уехать | кетерг е, кетиб барыргъа | кит-әрг ә, китеп бар-ырга |
| уж I | шугут джылан | тузбаш (ела н) |
| уж II | д а, у а, энди | инд е, лә инде |
| ужас | уллу къоркъу у, палах | курк у, кот оч у, фаҗига |
| уже | энди | инде |
| ужин | ашхам аш | кичке аш |
| узкий | тар | тар |
| узнав | били б, ангылаб | беле п, аңлап алгач |
| узнавать | билирг е, таныргъ а, ангыларгъа | тан-ырг а, бел-ерг ә, аңла-рга |
| узнать | билирг е, таныргъ а, ангыларгъа | тан-ырг а, бел-ерг ә, белеш-ергә |
| уйти | 1.кетерг е, кетиб/чыгъыб къалыргъа 2.къутулургъа | кит-әрг ә, ташла-рг а, чум-арг а, тотыл-ырга |
| указать | кёргюзюрге | күрсәт-ерг ә, ишарә ит-әргә |
| улица | орам | урам |
| улучшатьс я, улучшиться | игинирг е, айбатланыргъ а, маджал/къолай болургъа | яхшыр-ырг а, әйбәтлән-ергә |
| улучшить | иги/къолай/маджал/такъыл этерге | яхшырт-ырг а, әйбәтләндер-ергә |
| улыбаться | ышарыргъа | елма-ерга оша-рга |
| улыбаясь | ышары б, кюлюмсюреб | елмае п, көлемсерәп |
| улыбка | ышарыу | елма ю, көлемсерәү |
| улыбнуться | ышарыргъа | көлемсерә-ргә |
| ум | акъы л, ангы | акыл акыл иясе |
| умелый | уста | ост а, булдыклы |
| умение | усталыкъ | бел ү, сәләт |
| уменьшать | азайтыргъ а, гитчейтирге | кечерәйт-ерг ә, азайт-ырга |
| умереть | ёлюрг е, аджал джетерг е, джан берирге | үл-әрг ә, әҗәл җит-әргә |
| уметь | билирг е, къолундан келирге | бел-ерг ә, кулыннан кил-ергә |
| умножать | кёбейтирг е, санын ёсдюрюрге | тапкырла-рг а, арттыр-ырга |
| умножить | керелерге | тапкырла-рг а, арттыр-ырга |
| умный | акъылл ы, башлы | акылл ы, башлы |
| упасть | джыгъылыргъ а, тюшерг е, атылыргъа | егыл-ырг а, төш-әрг ә, атыл-ырг а, киме-ргә |
| управление | 1.джюрютюу 2. башчылыкъ этиу | идарә (ит ү) |
| уровень | 1.дарадж а, болум 2. мийикли к, башы | биекле к, дәрәҗә |
| урожай | бити м, тирлик | уңы ш, муллык |
| урок | дерс | дәре с, гыйбрәт |
| усесться | олтурургъа | утыр-ырга |
| усилие | кюч/къарыу салыу | бердәм көч |
| условие | 1.ха л, шар т, болум хал | сүз куеш у, шар т, таләп |
| услышать | эшитирг е, эшитиб билирге | ишет-ерг ә, ишетеп бел-ергә |
| усмехнуться | кюлюмсюрюрг е, мыйыкъ тюбюнден ышарыргъа | көлемсерә-рг ә, авыз ер-ырга |
| уснуть | джукъларгъ а, джукъугъа кетерге | йокыга кит-әрг ә, йоклап кит-әргә |
| усовершенствоваться | джангыртыргъ а, игилендириге | камилләш-ергә |
| успеват ь, успеть | джетиширге | җитеш-ерг ә, өлгер-ергә |
| успех | онглук ъ, онгайы у, джетишим | уңы ш, уңышлык |
| успешн о, успешный | джетишимл и, иги | уңышлы (рәвешт ә) |
| успокоиться | тынчлыкълы болургъ а, басылыргъа | тынычлан-ырг а, басыл-ырга |
| усталый | арыгъа н, талгъа н, талчыкган | арыга н, талчыккан |
| установленный | белгиленге н, буйюрулгъа н, къуйулгъан | куелга н, билгеләнгән |
| устать | арыргъ а, талыргъа | ары-рг а, йончы-рг а, әлсерә-ргә |
| устно | тилде н, ауузбл а, сёзбла | телдән |
| устраиват ь, устроить | къураргъ а, джараштырыргъ а, тынгылы этерге | кор-ырг а, рәтлә-рг ә, куптар-ырга |
| устройство | къура у, джарашы у, тюзюлюш | төзеле ш, җайланма |
| утверждать | ..деб санаргъ а, бегитирге | расла-рг а,...дип сана-рга |
| утро | эрте н, | иртә |
| утром | эртен бла | иртә н, иртә белән |
| ухаживать | къараргъ а, багъалатаргъа | кара-рг а, артыннан йөр-ергә |
| ухо | къулакъ | колак |
| уход | 1.къара у, багъы у, 2.кетиу | кит ү, ташлау; карау (авырун ы) |
| уходить | кетерг е, | кит-әрг ә, ташла-рга |
| участвовать | къатышыргъ а, къошулургъа | катнаш-ырга |
| участие | къатышы у, къошулуу | катнаш у, теләктәшлек |
| участник | къатышхан.къошулгъан | катнашучы |
| участок | джер юлю ш, джер | участо к, бүлемтек |
| учащийся | окъууч у, сохта | укучы |
| учеба | окъу у, билим алыу | ук у, белем алу |
| учебник | дерс китаб | дәреслек |
| учебный | дерс/дерсл и, окъуу/окъуулу | ук у, уку-укыту |
| учение | 1.окъу у, юретиу 2. илму | тәгълима т, уку |
| ученик | сохт а, окъуучу | укуч ы, өйрәнче к, шәкерт |
| ученический | окъуучу | укучы... |
| ученый | гъалим | гали м, гыйльми |
| учитель | уста з, окъутуучу | укытуч ы, оста з, мөгаллим |
| учительская | устаз бёлме | укытучылар бүлмәсе |
| учительский | окъутуучу | укытучы... |
| учить | окъутургъ а, юретирге | укыт-ырг а, өйрәт-ерг ә, ятла-рга |
| учиться | окъургъ у, юренирге | укы-рг а, өйрән-ергә |
| уют | къууа т, сюйюм | уңайлылык |
| уязвимый | чол а, учхар а, къолайсыз | йомша к, кимсенүчән |
Ф |
| факт | фак т, керти зат | мисал |
| фигура | сы н, сюе к, сан | сын |
| физический | физика | физик а, физик |
| флаг | байрак ъ, флаг | байра к, фла г, әләм |
| форма | 1.форм а, кийим 2.(те х) ке б, 3.(ви д) ха л, мата л, | форма кием |
| фотография | сура т, карт | фотографи я, рәсе м, сурәт |
| фраза | айты м, сёз | җөмл ә, гыйбарә |
Х |
| характер | хал и, къылыкъ | характе р, холык |
| хватать | (серме б) тутаргъ а, | тот-арг а, җит-әргә |
| хватить | 1.джетерг е, 2.(ударит ь) урургъ а, сермерг е, къагъаргъа 3.(испытат ь) сынаргъа | суг-арг а, бәр-ергә |
| хвост | къуйрукъ | койрык |
| химический | химия | химия..., химик |
| хлеб | 1.ётме к, гырджын 2.(посев ы) сабан | икмә к, ашлык |
| ходить | джюрюрг е, айланыргъа | йөр-ерг ә, кара-рга |
| ходьба | джюрю ш, джюрю у, аланыу | йөре ш, йөрү |
| хозяин | и е, | хуҗ а, ия |
| хозяйство | мюлк | хуҗалык |
| холод | сууукълук ъ, сууук ъ, салкъынлыкъ | суы к, салкын |
| холодно | сууук ъ, салкъын | суы к, салкын |
| холодный | сууук ъ, салкъын | салкын |
| хор | хор | хо р, күмәк җыр |
| хороший | ашх ы, иг и, айба т, джарашыулу | яхш ы, әйбәт |
| хорошо | иг и, ашх ы, | яхш ы, әйбә т, ярар |
| хотеть | сюерг е, излерг е, келирге | телә-ргә |
| хотеться | сюерг е, излерг е, келирге | телә-ргә |
| хоть | болс а, болса д а, эсе да | булса да |
| хотя | д а, болса да | булса д а, гәрчә |
| художественный | суратлау | матур нәфис |
| художник | суратчы | рәсса м, художник |
| хуже | аманракъ | начаррак |
Ц |
| цвет | 1.бе т, бояу 2.(лучшая част ь) маджал ы, сайламас ы, джыгырыгы | төс |
| цветной | бояулу | төсле |
| цветок | гю л, гокга хан с, чече к, | чәчә к, гөл |
| целина | къырды ш, тийилмеген джер | чирәм җир |
| целовать | уппа/ба этерге | үб-әргә |
| целый | са у, бютю н, тум | бөте н, тул ы, буе |
| цель | къар а, белги. ышан/илишан | максат |
| ценный | багъалы | кыйммәтле |
| центр | ара/аралык ъ, орта/орталык ъ, ёзек | үзә к, урта |
| центральный | орти а, ар а, баш | үзәктәг е, төп |
| цепь | сынджыр | чылбы р, богау |
| цыпленок | джюджек | чеб и, чебеш |
Ч |
| чай | чай/шай | чәй |
| час | сагъат | сәгать |
| часто | кё б, кёб кер е, дженгил-дженгил | еш |
| часть | кесе к, бёлек | өле ш, кисә к, бүлек |
| часы | сагъат | сәгать |
| чаще | кёбюре к, дженгилре к, къысхаракъ | ешра к, куерак |
| чей | кимники | кемнеке |
| чей-то | кимники эсе да | кемнекедер |
| человек | ада м, киши | кеше |
| человеческий | адам | кешегә хас |
| человечество | адам улу | кешелек дөньясы |
| чем | не бла | караганд а, никадәр |
| через | юсюбл а, ичибла | аркыл ы, аша |
| чернила | мерекеб/шакъа | кара (язу карас ы) |
| черный | къара | кара |
| черт | шайтан | шайтан |
| черта | сы з, ыз | сызы к, хасият |
| честно | тюзюч а, тюзюбла | гаде л, намусы кушканча |
| честный | тю з, керт и, тюз иннетли | намусл ы, тугры |
| честь | сы й, намыс | намус |
| четверть | 1, тёртден бир 2.четверть | чирек |
| число | сан | сан |
| чисто | кирси з, ари у, таза | чиста (ите п) |
| чистота | кирсизли к, тазалык ъ, | чисталы к, сафлык |
| чистый | 1, таз а, кирси з, ариу 2.(о произношени и) кесги н, 3.(сущи й) тамам | чист а, саф |
| читатель | окъуучу | укучы |
| читать | окъургъа (окъумак ъ) | укы-рга |
| член | 1.член 2. сан | әгъз а, кисә к, член |
| что | 1.н е, не зат 2.къалла й, нелляй | нәрс ә, дип |
| чтоб | ючю н, деб | өчен...-сын(се н) |
| что-либо | не эсе д а, бир за т, не болса да | ни дә булса |
| что-то | 1.не эсэ да 2. бира з, бир кесек | нәрсәде р, бера з, никтер |
| чувство | сези м, анг ы, эсгериу | тойг ы, хис |
| чувствовать | сезерг е, ангыларгъа | сиз-әрг ә, тоя-рг а, хис ит-әргә |
| чувствоваться | ангылашыныргъ а, билинирг е, сезилирге | тоел-ырга |
| чудесно | алама т, сейи р, аджайыб | гаҗә п, бик әйбәт |
| чудесный | алама т, сейи р, сейирлик | таң калырлык |
| чужой | башх а, тыш | башка кеше; чи т, ят |
| чуть | аз/бираз кесек | аз гына |
Ш |
| шаг | атлам | адым |
| шагать | атларгъа | атла-рг а, атлап бар-ырга |
| шагнуть | атлаб къояргъа/башларгъа | атлап куя-рг а, атла-рга |
| шапка | бёр к, шапка(джабх а) | бүрек |
| шепотом | шыбырда б, | пышылдап |
| шептать | къуш-муш/шыбырдаб болургъ а, | пышылда-рга |
| шея | бойун | муен |
| ширина | кенглик/кенг и, эн/эни | киңле к, иң |
| широкий | кен г, эркин | ки ң, ирке н, зур |
| широко | кенг | ки ң, зур |
| школа | шко л, мектеб | мәктәп |
| школьник | укъууч у, сохта | укучы |
| школьный | шко л, мекткб | мәктәп... |
| шляпа | шляп а, къаопак ъ, канатлы бёрк | эшләпә |
| штука | 1.бири 2. зат 3. штук | данә |
| шум | тауу ш, дауур | тавыш |
| шуметь | дауур этерг е, шуулдаргъа | шаула-рга |
| шумно | шуулда б, дауур этиб | шаула п, шаулы |
| шутить | ойнаргъ а, чам/накъырда этерге | шаяр-ырг а, уйна-рга |
| шутка | ча м, накъырд а, ойун | шаярту |
Щ |
| щека | джайакъ | яңак |
| щенок | кючюк | көчек |
| щи | къобуста шорпа | щ и, кәбестә шулпасы |
Э |
| экзамен | экзаме н, сынау/сынам | имтихан |
| экзаменовать | экзамен берирге/тутуаргъа | имтихан ал-ырга |
| экземпляр | экземпляя р, тюрлюсю | нөсхә |
| экономика | экономика мюлк къурулуш/болум | икътисад |
| экономия | ая у, аяу/зырыфсыз джоюуу | экономи я, исрафсыз |
| электричество | электро/электричество | электр |
| электростанция | электро станциясы | электр станциясе |
| энергично | тир и, кючлю | гайрәтләне п, дәрт белән |
| энергия | энерги я, кюч | энергия дәрт |
| эта | бу | бу |
| этаж | къа т, этаж | ка т, этаж |
| это | бу | бу |
| этот | бу | бу |
| эффективный | эффект берге н, пайдал ы, магъаналы | тәэсирл е, нәтиҗәле |
| эх | а й, ай анасына | и х, ә й, эх |
| эхо | къайауа з, эхо | кайтаваз |
Ю |
| юг | къыбла (кюзе й) | көньяк |
| южный | къыбла | көньяктаг ы, көньяк |
| юность | джашлыкъ | яшьлек |
| юноша | джаш адам | яшүсмер |
| юношеский | джаш | яшьлек... |
| юный | джаш | яшь |
Я |
| я | мен | мин |
| яблоко | алма | алма |
| яблоня | алма терек | алмагач |
| яблочный | алма/алмалы | алма |
| явиться | 1.(прибыт ь) келирг е, барыргъ а, болургъа 2.(возникнут ь) чыгъаргъ а, тууаргъа | кил-ерг ә, бар-ырг а, бул-ырга |
| являться | 1, см.выше 2.болургъа | бул-ырг а, кил-ергә |
| явный | ачык ъ, ишексиз | ачы к, шиксез |
| ядерный | ядролу | атом-төш... |
| язык | тил | тел |
| яйцо | гакг ы, джумуртха | йомырка |
| январь | январь | гыйнва р, январь |
| яркий | джарык ъ, джанга н, бек джарыкъ | якт ы, яп-якт ы, ачык |
| ярко | джаб джарык ъ, джарыкъ | якт ы, яп-якты |
| ясно | ачык ъ, чууакъ | якт ы, аяз |
| ясный | ачык ъ, джарык ъ, чууакъ | якт ы, ачык |
| ястреб | къартчыгъа | карчыга |
| ящик | ящи к, тартма | тартма |
Переход: А Б В Г Д И К Л М О П Р С Т У Х Ц Ш Щ Э Ю Я
|
