Расписание молитв
ПИШИТЕ, ЯЗЫГЫЗ: - содержание - тех.вопросы
© Copyright, 2000-2021 МТСС, ФРМ-FMP
ТАТАРСКИЙ ЯЗЫК (интенсивный курс)
ЕГЕРМЕ БЕРЕНЧЕ ДђРЕС
Исђнмесез! Хђерле кљн!
Склонение существительных с аффиксом принадлежности III лица в направительном падеже:
1. существ. (имен.п.) + существ.-ы-(н)-а
+ существ.-е-(н)-ђ
+ существ.-сы-(н)-а
+ существ.-се-(н)-ђ
Тукай урам-ы-(н)-а
Сђнгать музе-е-(н)-а
Казан университет-ы-(н)-а
Шђџђр њзђг-е-(н)-ђ
Болгар мђчет-е-(н)-ђ
Опера театр-ы-(н)-а
Музыка мђктђб-е-(н)-ђ
Актлар зал-ы-(н)-а
Министрлар кабинет-ы-(н)-а
Сђйдђшев музе-е-(н)-а
Илџам Шакиров концерт-ы-(н)-а
Ветеринария академия-се-(н)-ђ
Медицина университет-ы-(н)-а
Актаныш район-ы-(н)-а
Колхоз базар-ы-(н)-а
Яшелчђ кибет-е-(н)-ђ
Елга порт-ы-(н)-а
Тимер юл вокзал-ы-(н)-а
на улицу Тукая
в музей искусств
в Казанский университет
в центр города
в мечеть Булгар
в Оперный театр
в музыкальную школу
в актовый зал
в Кабинет Министров
в музей Сайдашева
на концерт Ильгама Шакирова
в ветеринарную академию
в медицинский университет
в Актанышский район
на колхозный рынок
в овощной магазин
в речной порт
на железнодорожный вокзал
Бњген мин колхоз базарына барам.
Кызым музыка мђктђбенђ укырга керде.
ђти елга портына билет алырга китте.
Тимер юл вокзалына ќиденче троллейбус бара.
Актаныш районына Президент килгђн.
а) — Кич белђн татар театрына барабызмы?
— ђйе, барабыз.
ђ) — ђйтегез ђле, елга портына ничек барырга?
— Икенче троллейбус белђн.
б) —Кызлар, колхоз базарына керђбезме?
— Юк, яшелчђ кибетенђ генђ барабыз.
в) — Улыгыз укырга кая керђ?
— Казан университетына.
г) — Сез кая барасыз?
— Елга портына.
— Нигђ?
— Билет алырга.
д) — Кичђ без Илџам Шакиров концертына бардык.
— Яхшы булдымы?
— ђлбђттђ.
е) — ќђен ял итђргђ кая барасыз?
— Актаныш районына кайтабыз.
Илџам Шакиров
2.
существ. (-ныћ/-нећ) + существ.-ы-(н)-а
+ существ.-е-(н)-ђ
+ существ.-сы-(н)-а
+ существ.-се-(н)-ђ
ђби-нећ туган кљн-е-(н)-ђ
Директор-ныћ бњлмђ-се-(н)-ђ
Апам-ныћ кул-ы-(н)-а
Укытучы-ныћ љстђл-е-(н)-ђ
Сећлем-нећ туе-(н)-а
Марат-ныћ квартира-сы-(н)-а
на день рождения бабушки
в комнату директора
на руки моей старшей сестры
на стол учителя
на свадьбу моей младшей сестры
на квартиру Марата
Галия ханым-ныћ ље-н-ђ в дом Галии ханум
Абыем-ныћ сумка-сы-н-а в сумку старшего брата
а) — Марат, бу китапны укытучыныћ љстђленђ куй ђле.
— Ярар.
ђ) — Рљстђм, син кичђ кайда булдыћ?
— Авылга сећлемнећ туена кайттым.
б) — Гафу итегез, Галия ханымныћ дђресенђ керергђ мљмкинме?
— Ул директор бњлмђсенђ керде.
в) — Гњзђл, тарагыћ бармы?
— Юк шул, абыемныћ сумкасына салганмын.
г) — Маратныћ квартирасына телефон куйдылармы?
— Куйдылар.
— Кайчан?
— Дњшђмбе кљнне.
— Номеры нинди?
— 36-72-14.
дин эшлеклесе религиозный деятель
ислам дине религия ислам
имам духовный наставник
иман вера
мђдрђсђ медресе
Сљйлђшђбез!
а) — Рђшит абый, бњген ќомга, мђчеткђ барабыз.
— Нинди мђчеткђ барабыз?
— Мђрќани мђчетенђ.
— Ул кайсы урамда урнашкан ђле?
— Каюм Насыйри урамында.
— Сездђн еракмы?
— Юк, бик ерак тњгел.
— Мђрќани кем булган?
— Ул књренекле дин эшлеклесе, философ, тарихчы булган. Ул 1818 нче елда туган. Бохарада џђм Сђмђркандта укыган. Аннары Казанда яшђгђн џђм эшлђгђн. 1849 нчы елда Мђрќани Казанныћ беренче мђчетенећ имамы булган. Мђдрђсђдђ дђ эшлђгђн.
— Кызык. ђ Казанда тагын нинди мђчетлђр бар?
— О-о-о, алар бик књп: Болгар мђчете, Cолтан мђчете, Печђн базары мђчете...
— Районнарда мђчетлђр тљзелђме?
— Бик књп тљзелђ, чљнки хђзер ислам диненећ роле зур.
— Татарстанда ничђ мђчет бар?
— 700 дђн артык.
— Мђчеткђ хатын-кызлар йљриме?
— Йљри.
ђ) — Рђшит абый, иртђгђ мђдрђсђгђ барабыз.
— Анда кемнђр укый?
— Анда кызлар да, малайлар да укый.
— Казанда мђдрђсђлђр књпме?
— Шактый књп.
III . фђн
наука
фђнни
научный
галим
ученый
белгеч
специалист
белгечлек
специальность
ђдђбият
литература
ђзерлђнђ
готовится
укыта
обучает
чит тел
иностранный язык
ил
страна, государство
гарђп
араб, арабский
фарсы
перс, персидский
имтихан
экзамен
керњ имтиханы
вступительный экзамен
кљнчыгыш
восток, восточный
шђрык
восток; восточный
кљнбатыш
запад, западный
авыл хуќалыгы
сельское хозяйство
мђдђният
культура
артык
более
чамасы
приблизительно
керђшен
крещеный
Диалоглар
1. — Салих энем, Казанда ничђ югары уку йорты бар?
— Унбиш чамасы.
— Ниндилђр?
— Бездђ хђзер 4 академия бар, 5 университет џђм бик књп институтлар бар.
Алия: — Салих абый, ђ нинди академиялђр бар?
— Ветеринария академиясе, авыл хуќалыгы академиясе, архитектура џђм тљзелеш академиясе, сђнгать џђм мђдђният академиясе.
Айнур: — Казанда медицина университеты бармы?
— Бар.
— Тагын?
— Педагогика университеты, техник џђм технологик университетлар бар.
— Ић борынгы университет кайсы?
— Ић борынгы университет — Казан дђњлђт университеты. Ул — Казанныћ фђн њзђге.
— Анда нинди факультетлар бар?
— Университетта унбиш факультет эшли: татар филологиясе, тарихы џђм кљнчыгыш теллђре факультеты, рус филологиясе факультеты, механика- математика, хисаплау математикасы џђм кибернетика факультетлары, физика, химия, биология, экология, география, геология факультетлары, журналистика, социология џђм психология факультеты, юридик факультет, тарих, экономика факультетлары.
— Бу факультетларда ничђ студент укый?
— 12 мећнђн артык.
— О-о-о, бигрђк књп.
— Укытучылар књпме?
— Анда 200 дђн артык профессор эшли.
— Университетта чит ил кешелђре укыймы?
— ђйе, Германиядђн, Бельгиядђн, Америкадан, Кытайдан, Англиядђн студентлар џђм аспирантлар бар.
— Минем университетка барасым килђ.
— Дњшђмбе кљнне барырбыз.
2. Казан университетында
— Бњген Казан дђњлђт университетына барачакбыз.
— Бик яхшы.
— Менђ без университет янында. Бу — университетныћ ић борынгы
бинасы.
— Шундый матур! Бу бинада нинди факультетлар урнашкан?
— Биология, экология факультетлары, юридик факультет. Университетныћ књп санлы музейлары да бар.
— Нинди музейлар?
— Университетта геология музее, этнография музее, зоология музее, университет тарихи музее эшли.
— Университетта газеталар чыгамы?
— ђйе.
— Газета ђйбђтме?
— Студентлар џђм укытучылар газетаны бик яраталар.
— Газетаныћ исеме ничек?
— “Казан университеты”.
— Татар филологиясе факультеты кайда урнашкан?
— Икенче бинаныћ унберенче катында.
— Факультетта нинди белгечлеклђр бар?
— Факультет татар теле џђм ђдђбияты укытучылары, татар теле, ђдђбияты џђм тарих укытучылары, татар теле, ђдђбияты џђм гарђп теле укытучылары, татар теле, ђдђбияты џђм тљрек теле укытучылары, татар теле, ђдђбияты џђм кытай теле укытучылары ђзерли.
— Анда нинди фђннђр укыталар?
— Татар филологиясе факультетында татар теле џђм ђдђбияты, кљнчыгыш теллђр: тљрек, гарђп, фарсы, кытай теллђре укытыла.
— Студентлар тагын нинди чит теллђр љйрђнђлђр?
— Инглиз, француз, алман теллђре.
— Университетта элек татар теле укытылганмы?
— ђйе. Университет ачылгач, анда шђрык факультеты булган. Анда татар теле, тљрек теле, санскрит, ђрмђн, уйгыр, монгол, кытай теллђре укытканнар.
— ђ татар телен кемнђр укыткан?
— Профессор Александр Казембек, Илья Березин, Хљсђен Фђезханов, Мљхђммђтгали Мђхмњдов. Бу галимнђр унтугызынчы гасырда эшлђгђннђр.
— Казан университетында тагын нинди зур галимнђр эшлђгђн?
— Университетта књренекле химиклар Бутлеров, Зинин, Арбузовлар, географ Симонов, лингвист Бодуэн де Куртенэ, физик Завойский эшлђгђн.
— Кызык!
— Хђзер Казан университетында керњ имтиханнары бара.
— Быел юридик факультетка конкурс зурмы?
— Зур.
— Бер урынга ничђ кеше?
— Бер урынга 10 кеше.
— О-о-о, бик књп.
3. — Рђшит абый, Сезнећ татар театрына барасыгыз килђме?
— ђлбђттђ. Кызлар, театрга барабызмы?
— Барабыз, барабыз.
— Мин бњген кичкђ билет алдым.
— Нинди спектакль?
— “Зђћгђр шђл”.
— Авторы кем?
— Драматург Кђрим Тинчурин.
— Ничђ билет алдыћ?
— Биш билет.
— Бик яхшы булган. Кемнђр бара?
— Сез барасыз, кызлар бара, Галия џђм мин барабыз.
— Спектакль сђгать ничђдђ башлана?
— Кич белђн сђгать ќидедђ.
4. — Рђшит абый, Сезгђ спектакль ошадымы?
— Ошады. ђ иртђгђ концертка барабызмы?
— ђлбђттђ.
— Кем концерты була?
— Тинчурин театрында Салават Фђтхетдинов концерты була.
— ђ! Ул Америкага да килгђн иде бит. Ул безгђ бик ошады.
— Монда да аны бик яраталар. Ул — књренекле артист.
— Салават њзе Казанда яшиме?
— Юк, ул гаилђсе белђн Чаллыда яши.
— Хђзер Казанда гастрольдђме?
— ђйе. Ул монда ике атна булачак.
— Яхшы.
5. — Туганнар, ашагач, Сђнгать музеена барачакбыз.
— Ул музей нинди урамда?
— Карл Маркс урамында.
— Ул сездђн еракмы?
— Ерак. Анда уникенче трамвай бара, лђкин без машина белђн барабыз.
— Музейда нинди рђссамнарныћ рђсемнђре бар?
— Беренче катта рус рђссамнарыныћ рђсемнђре , ђ икенче катта Бакый Урманче књргђзмђсе урнашкан.
— Бакый Урманче кем ул?
— Књренекле татар рђссамы.
— Аныћ картиналары књпме?
— Шундый књп!
— О-о-о! Минем бик књрђсем килђ!
— Музейга Икенче татар корылтае кљннђрендђ Санкт-Петербургтан Кубрат ханныћ алтын џђм кљмеш ђйберлђрен алып килделђр. Без дђ бардык.
Сђнгать музее
— Кызганыч, ул вакытта без Казанда булмадык.
-са/-сђ — аффиксы условного наклонения, универсальное средство для выражения условия.
Барса — если пойдет
алса — если возьмет
чыкса — если выйдет
килсђ — если придет
ђйтсђ — если скажет
китсђ — если уйдет
ђгђр — если
Мин бар-са-м
Син бар-са-ћ
Ул бар-са
Без бар-са-к
Сез бар-са-гыз
Алар бар-са-лар
Мин кил-сђ-м
Син кил-сђ-ћ
Ул кил-сђ
Без кил-сђ-к
Сез кил-сђ-гез
Алар кил-сђ-лђр
Билет булса, театрга барырбыз.
ђгђр син килсђћ, сљйлђшербез.
Ул ђйтсђ, мин эшлђрмен.
ђгђр без кайтсак, ђни љчпочмак пешерер.
Сез укысагыз, имтиханны яхшы бирерсез.
Алар татарча ђйтсђлђр, без аћларбыз.
а) — Вакытыћ булса, безгђ килђсећме?
— ђгђр бђлеш пешерсђћ, килђм.
ђ) — Имтихан бирсђћ, авылга кайтасыћмы?
— Бирсђм кайтам, бирмђсђм кайтмыйм.
б) — Сорасам ђйтерсећме?
— ђйтермен. Сора.
в) — Урманга барабызмы?
— ђгђр яћгыр булмаса, барабыз.
г) — Су коенабызмы?
— Су ќылы булса коенырбыз.
д) — Рљстђм љйдђ булмаса нишлибез?
— Бераз урамда йљрербез.
Сљйлђшђбез!
а) — Галия ханым, вакытыгыз булса, безгђ кунакка килегез.
— Рђхмђт. Рђшит абыйлар Актаныштан кайтса, килербез.
— Кунакларыгыз Актаныштамыни?
— ђйе. Сабантуйга киттелђр.
— Кайчан килђлђр?
— Машина булса, бњген килђчђклђр.
— Салих ђфђнде дђ киттеме?
— ђйе.
— Сез ник кайтмадыгыз?
— Кайтасым килгђн иде, урын булмады.
— Актанышка автобус йљриме?
— Йљри, лђкин билет бик кыйбат.
— Ничђ сум?
— 70 мећ сум.
— О-о-о! Кыйбат.
ђ) — Салих ђфђнде, Сезнећ аспирантыгыз Зоя кайда?
— Ул бит Венгриядђ.
— Ул анда нишли?
— Венгрларга татар теле љйрђтђ.
— Зоя татармыни?
— Зоя — татар кызы, керђшен татары.
— Шулаймыни? Кызык.
— Венгрлар татарча љйрђнђме?
— ђйе, љйрђнђлђр.
— Зоя кайчан кайта?
— Бер айдан.
— Ул кайтса, кайда эшлђячђк?
— Кафедрада.
— Кайсы кафедрада?
— Татар теле кафедрасында. Ул — яшь белгеч.
— Сез Зояга хат язасызмы?
— ђйе.
— Хат язсагыз, миннђн сђлам ђйтегез.
— Язсам ђйтермен.
— Рђхмђт.
б) — ђни, дачага барабызмы?
— Кљн матур булса барабыз.
— Айнур белђн Алия баралармы?
— Роза апаларга кунакка бармасалар, алар да барыр.
— Без бњген кайтабызмы?
— Салкын булса, кайтабыз.
— Без ничђдђ китђбез?
— Рљстђм кайтса, дњрттђ китђбез.
— ђ кайтмаса?
— Кайтмаса, сђгать бишкђ поездга чыгарбыз.
— Ярар.
Будущее неопределенное время в отрицательном аспекте.
Мин бар-ма-м(ын)
Син бар-мас-сыћ
Ул бар-мас
Я (возможно) не пойду
Ты (возможно) не пойдешь
Он (она) (возможно) не пойдет
Без бар-ма-быз
Сез бар-мас-сыз
Алар бар-мас-лар
Мы (возможно) не пойдем
Вы (возможно) не пойдете
Они (возможно) не пойдут
Мин ђйт-мђ-м(ен)
Син ђйт-мђс-сећ
Ул ђйт-мђс
Я (возможно) не скажу
Ты (возможно) не скажешь
Он (она) (возможно) не скажет
Без ђйт-мђ-без
Сез ђйт-мђс-сез
Алар ђйт-мђс-лђр
Мы (возможно) не скажем
Вы (возможно) не скажете
Они (возможно) не скажут
а) — Иртђгђ музейга барырбызмы?
— Минемчђ, бармабыз.
ђ) — Алар укытучыга ђйтерлђрме?
— Юк, ђйтмђслђр.
б) — Университетны бетергђч, син фирмада эшлђрсећме?
— Юк, фирмада эшлђмђм.
в) — Ул Азат абый белђн сљйлђшерме?
— Юк, бњген сљйлђшмђс.
г) — Гњзђл Айратка хат язармы?
— Минемчђ, язмас.
д) — Алсу белђн Марат авылга кайтырлармы?
— Бу атнада кайтмаслар.
Будущее категорическое время в отрицательном аспекте
Мин бар-ма-ячак-мын
Син бар-ма-ячак-сыћ
Ул бар-ма-ячак
Я не пойду
Ты не пойдешь
Он (она) не пойдет
Без бар-ма-ячак-быз
Сез бар-ма-ячак-сыз
Алар бар-ма-ячак-лар
Мы не пойдем
Вы не пойдете
Они не пойдут
Мин кил-мђ-ячђк-мен
Син кил-мђ-ячђк-сећ
Ул кил-мђ-ячђк
Я не приду
Ты не придешь
Он (она) не придет
Без кил-мђ-ячђк-без
Сез кил-мђ-ячђк-сез
Алар кил-мђ-ячђк-лђр
Мы не придем
Вы не придете
Они не придут
Мин бњген лекциягђ бармаячакмын.
Син иртђгђ университетка килмђячђксећ.
Ул ђнигђ Марат турында ђйтмђячђк.
Без быел ял итмђячђкбез.
Сез урамга чыкмаячаксыз.
Алар авылга кайтмаячаклар.
а) — Рђшит абый Сарманга кайтамы?
— Кайтмаячак, чљнки иртђгђ китђ.
ђ) — Сез быел Кипрда ял итђчђксезме?
— Кипрда ял итмђячђкбез, без Италиягђ барабыз.
б) — Марат, гарђп теле љйрђнђчђксезме?
— љйрђнмђячђкбез.
в) — Без иртђгђ бакчада ќилђк ќыячакбызмы?
— ќыймаячакбыз. ђле ќилђк яшел.
г) — Сез бњген Зояга хат язачаксызмы?
— Бњген язмаячакмын.
д) — Сез Алия турында Салих ђфђнде белђн сљйлђшђчђксезме?
— Хђзергђ сљйлђшмђячђкмен.
е) — Алар кич белђн концерт караячаклармы?
— Юк, карамаячаклар. Алар театрга баралар.
Соћ
поздно
Иртђ
Как
рано
пастила
Без бњген соћ кайтачакбыз.
Сегодня мы вернемся поздно.
Алар кичђ бик иртђ килделђр.
Вчера они пришли очень рано.
а) — Рљстђм, син бњген ничђдђ кайтасыћ?
— Бњген соћ кайтачакмын.
— Нигђ?
— Университетта конференция була.
ђ) — Марат, ник иртђ кайттыћ?
— Лекция булмады, студентлар фестивальдђ.
— Нинди фестиваль?
— Татар музыкасы фестивале.
б) — Сез кичђ соћ киттегезме?
— Юк, кичђ мин иртђ киттем.
— Кая бардыгыз?
— Галия ханымныћ туган кљне иде.
в) — Гњзђл ханым, Сез бњген бик иртђ килгђнсез!
— Шулаймыни? Минемчђ, иртђ тњгел.
— ђ директор сђгать унда гына булачак бит.
— Ярар, мин соћрак килермен.
Текст.
Рђшит абый, аныћ кызлары Айнур џђм Алия Казанда љч атна булдылар. Алар туганнарында ял иттелђр. Казанныћ тарихи џђм истђлекле урыннары белђн таныштылар. Казан Кремленђ бардылар. Казан университетында булдылар. Татар театрында кызыклы спектакль карадылар. Сђнгать музее белђн таныштылар. Казан урамнарында йљрделђр. Казан урамнары кић џђм чиста. Шђџђрдђ кибетлђр , мђктђплђр, китапханђлђр, музейлар, югары уку йортлары књп. Зур-зур биек биналар, борынгы манаралар, џђйкђллђр бар. Кунакларга “Нђњруз” рестораны бик ошады. Алар анда љчпочмак, бђлеш, чђкчђк, кыстыбый ашадылар. Как белђн чђй эчтелђр.
Алар Казанны, Татарстанны бик яраттылар.
БИРЕМНђР
1. ќавап бирегез:
— Казанда кемнђр булдылар?
— Алар Казанда књпме булдылар?
— Алар нишлђделђр?
— Алар нђрсђ белђн таныштылар?
— Алар Кремльгђ бардылармы?
— Театрда нинди спектакль карадылар?
— Казанда Сђнгать музее бармы?
— Казан урамнары нинди?
— Казанда нинди биналар бар?
— Кунакларга нђрсђ ошады?
— Алар нинди милли ашлар ашадылар?
— Кунакларга Казан ошадымы?
2. Составьте предложения с данными словосочетаниями:
Казан шђџђре, Казан урамы, татар театры, татар ашлары, безнећ гаилђ, концертка бардылар, музей карадылар, матур биналар, књренекле шагыйрь, кић урамнар;
Идел елгасында коену; трамвай белђн бару.
3. Татарча языгыз:
татарский театр, Казанский Кремль, научная библиотека, исторический факультет, Академия культуры и искусства, дом татарской кулинарии, музей истории университета.
4. Составьте предложения с данными глаголами:
барсам, килсђћ, ђйтсђ, язсак, укысагыз, кайтсалар.
5. Бу — сынамышлар (приметы). Тђрќемђ итегез:
Кљз озын килсђ, яз соћ килер.
Беренче мартта кљн ќилле булса, ќђй ќилле булыр.
Балыклар суда уйнасалар, яћгыр була.
6. Мђкальлђрне тђрќемђ итегез џђм ятлагыз.
Балалы кунак килсђ, баласын кара; баласыз килсђ, њзен кара.
ќђй эшлђсђћ, кыш ашарсыћ.
Эшлђсђћ, икмђк тђмле була.
Кеше, ќђй булса кышны тели, кыш ќитсђ, ќђйне тели.
Байлыгым булмаса, намусым бар.
Эшлђп ашасаћ, тђмле булыр.
Эшлђмђсђћ эш кљне, ни ашарсыћ кыш кљне.
Коммуникатив биремнђр.
1. Спросите у Айнур, какие музеи есть в Казани.
2. Поинтересуйтесь у Рустема, сколько факультетов в Казанском университете.
3. Уточните у Салиха Закирова, сколько профессоров работают в КГУ.
4. Спросите у Артура, какая выставка открылась в музее искусств.
5. Спросите у Алии, какие памятные места в Казани они посетили.
КњБђЛђГЕМ
Књбђлђк гљллђргђ кунса,
Гљллђр тибрђнђ микђн,
Ул да мине сагынганда,
Књбђлђгем, тњгђрђгем,
Асыл кошым, сандугачым,
ќырлап ќибђрђ микђн?
Књбђлђккђй гљлгђ кунган,
Гљлдђ булгач оясы;
Минем књћелем сића тарта,
Књбђлђгем, тњгђрђгем,
Асыл кошым, сандугачым,
Син бит књћелем кояшы.
Тау астында, тал астында
Салкын чишмђ тњгђрђк;
Очып барып кайтыр идем,
Књбђлђгем, тњгђрђгем,
Асыл кошым, сандугачым,
ђгђр булсам књбђлђк.
Дђрес бетте. Сау булыгыз.
Поиск по сайту:
Ссылка на mtss.ru обязательна при использовании материалов сайта !