|
КУШЫМТАЛАР
6-нче кушымта
Дәүләт төзелешенә бәйле дәрәҗә-титулларның таралышы
Дәүләтләр
Идарәчеләр |
Төрки каганат |
Монгол |
Болгар |
Җучи Олысы
(Алтын Урда) |
| Дәүләт башлыгы |
Кахан
|
Хан |
Илтабар-Әмин Хан-Әмир-Саин |
Хан
(Саин) |
| Кабилә башлыклар - аксөякләр |
Әмирләр |
Нойон - кабилә (бәкләр) башлыгы. Төм, туг, орхон – иң өлкән хәрби җитәкче, тыныч вакытта җирле идарәче. |
Әмир-Рәис (кабилә башлыгы) |
Карачылар.
Бәкләрбәге, вәзир. (Ширин, Барын, Аргын, Кыпчак) |
| Җирле аксөякләр |
Бәкләр
|
Темник, Тархан |
Инал, Бәк, бикә, бәй-би-бай. |
– |
| Хәрби төзелеш |
Казак – атлы сугышчы
|
Туг -100000, Төмән -10000, Әмир -1000 сугышчы башлыгы. Тархан хәрби җитәкче. Багатур
Нукер - сугышчы |
Йувари- сугыш ирләре. (Юлбарс) |
– |
| Җир биләүчеләр |
– |
– |
Морзалар |
Морзалар |
| Дини җитәкчеләр |
– |
Геген – дини дәрәҗә (буддизм) |
– |
– |
| Ханның якыннары |
–
|
– |
– |
– |
| Ясак җыю системасы |
Баскак-ясак җыючы гаскәр башлыгы |
Даругачы-ясак җыючы гаскәр башлыгы. |
– |
Даругачы - ясак җыючы гаскәр башлыгы. Даруга-бәк. |
Дәүләтләр
Идарәчеләр |
Казан ханлыгы |
Касыйм ханлыгы |
Кырым ханлыгы |
Нугай Урдасы |
Себер ханлыгы |
Астрахан ханлыгы |
| Дәүләт башлыгы |
Хан
Ханбикә |
Хан, Солтан |
Хан |
Олы бәк, Олуг би |
Хан, Солтан |
Хан |
| Кабилә башлыклар - аксөякләр |
Карачылар. Бәкләр бәге. (Ширин, Барын, Аргын, Кыпчак, соңрак Мангыт) |
Карачылар (Аргын, Кыпчак, Җалаир, Мангыт)
Башка атамасы - бәкләр-бәге |
Карачылар – Олы бәкләр (Ширин, Барын, Аргын, Кыпчак, соңрак Седҗеут, Мансур). Икенче мәгънәдә ханга якын кешеләр. |
Олы карачы, карачылар |
Карачы олысы |
– |
| Җирле аксөякләр |
Бәк, Мирза |
– |
Калга. Даруг бәкләр – тышкы һәм эчке (авыл һәм шәһәр) |
– |
– |
– |
| Хәрби төзелеш |
Углан, Аталык, Бәк Морза,
Эчке, тышкы, сарай казаклары, |
– |
Нуретдин, Кикбуи |
Нуретдин,
Кукейват,
Соңрак Тайбуга |
Төмән бәге, Мең бәге,
Йөз бәге |
– |
| Җир биләүчеләр |
Бәк, Морза, Тархан |
Морзалар |
Морзалар |
Морзалар |
Морзалар |
|
| Дини җитәкчеләр |
Сәед- ислам |
Сәед |
Сәед |
Сәед |
Сәед |
Сәед |
| Ханның якыннары |
Аталык
Имилдәш |
Аталык
Имилдәш |
Аталык
Имилдәш |
Аталык
Имилдәш |
Аталык
Имилдәш |
Аталык
Имилдәш |
| Ясак җыю системасы |
Вәкәләт ияләре-ясак җыючылар |
– |
Даруг бәк-ясак җыючы гаскәр башлыгы. |
– |
– |
– |
|
